

Νατάσα Μπιζά
Συνέντευξη: Ευάννα Βενάρδου | Φωτογραφία: Νίκος Ζάππας
Tα πράγματα δεν είναι μόνο καλά για χρήση
αλλά και για σκέψη
Αρκεί στη Νατάσα Μπιζά μια λεπτομέρεια, που θα περνούσε απαρατήρητη σε όλους μας, για να πυροδοτήσει μια αισθητική εντύπωση, η οποία με τη σειρά της διαταράσσει τις βιοτικές ισορροπίες μας, αφυπνίζοντας τη σκέψη μας. H διακεκριμένη εικαστικός σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών (με δάσκαλο το Γιάννη Ψυχοπαίδη) και στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Ρώμης, ενώ συμμετείχε σε πολλές ομαδικές και ατομικές εκθέσεις στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Συνεργάζεται επίσης με το Εικαστικό Εργαστήρι του Δήμου Πάρου.
Tί σας εμπνέει στην Πάρο;
Η Πάρος είναι ο τόπος μου. Δύσκολα μιλάμε για αγάπες βαθιά ριζωμένες.
1320 ποτήρια δονούνται με τη βοήθεια ενός μηχανισμού, παράγοντας ήχο. Ποια σκέψη, ή αίσθημα θέλατε να μεταδώσετε στο κοινό με αυτό το έργο;
Μιλάτε για το έργο Dexion 245– 268, την ηχητική εγκατάσταση που παρουσίασα στην έκθεση αποφοίτων του Μεταπτυχιακού Εικαστικών Τεχνών της ΑΣΚΤ. Το έργο αυτό θα μπορούσε να περιγραφεί ως εξής: Δυο σειρές ψηλών μεταλλικών ραφιών ντέξιον σχηματίζουν ένα στενό διάδρομο που προσκαλεί να τον διαβείς. Τα ράφια είναι γεμάτα με γυάλινα ποτήρια διαφόρων μεγεθών και σχημάτων. Καθώς κανείς περνά ανάμεσα τους τα γυαλικά δονούνται… Αυτό το ήπιο αλλά ενοχλητικό τρίξιμο αφυπνίζει τις αισθήσεις, προειδοποιεί για το όριο θραύσης των ευαίσθητων αντικειμένων ενώ δένει τα βήματα του περαστικού μαζί του. Το ανοίκειο συναίσθημα της συνεύρεσης μεταξύ λεπτών ισορροπιών εγείρει σκέψεις για τις προσωπικές σχέσεις, για την ίδια μας την ύπαρξη.
Πρόσφατα αναλάβατε το Εικαστικό Εργαστήρι του Δήμου Πάρου. Ποιες είναι οι προσδοκίες σας;
Σκοπός του Εικαστικού Εργαστηρίου είναι να φέρει ανθρώπους όλων των ηλικιών σε επαφή με την σύγχρονη εικαστική σκέψη και να δώσει έναυσμα και καθοδήγηση για τις δικές τους δημιουργικές διαδρομές. Πέρα από την ευχάριστη απασχόληση που προσφέρουν τέτοιες δραστηριότητες, το σημαντικότερο είναι η δυνατότητα που προσφέρουν για την ενδυνάμωση της κριτικής σκέψης και τη διάνοιξη νέων διαύλων επικοινωνίας και συνδιάλεξης στον τόπο μας, με τον ιδιαίτερο τρόπο που μόνο η τέχνη μπορεί. Δουλεύω στο εικαστικό εργαστήριο από το 2003. Σε αυτά τα χρόνια από όλη την ομάδα, έγιναν πολύ σημαντικά βήματα ,όμως τα δυο τελευταία χρόνια το εργαστήριο είχε διακόψει την λειτουργία του. Φέτος παρόλο που ξεκινήσαμε στα μέσα της χρονιάς η ανταπόκριση του κόσμου είναι μεγάλη.
Ελπίζω το εικαστικό εργαστήρι να συνεχίσει τη δυναμική παρουσία του και τον δημιουργικό του ρόλο.
Ποια ήταν η εμπειρία σας από το Aegean Center for the Fine Arts;
Το Aegean Center for the Fine Arts είναι μια εξαιρετική σχολή που λειτουργεί στην Πάρο από το 1966. Eκεί γίνεται μια πολύ σημαντική δουλειά και για μένα η συμμετοχή στην ομάδα τους ήταν μια πολύ δημιουργική εμπειρία.
Ο ρόλος της σύγχρονης εικαστικής τέχνης, όπως την υπηρετείτε εσείς και οι ομότεχνοί σας, είναι να σοκάρει, να εντυπωσιάσει ή να αφυπνίσει;
Τίποτα από αυτά κι ίσως όλα μαζί, εμείς οι καλλιτέχνες έχουμε διαφορετικούς τρόπους… Προσωπικά προτιμώ να ψηλαφώ πάνω στις λεπτές ισορροπίες (ή καλύτερα ανισορροπίες) αναζητώντας μπρος στα μάτια μας κρυμμένες αλήθειες, αφανείς ήρωες της καθημερινότητας, ιστορίες που ξεχάστηκαν. Αν κάποιοι αφυπνίζονται, τόσο το καλύτερο για όλους μας.
Πώς είναι να δημιουργείς και να εγκαθιστάς ένα έργο σε ένα χωριό όπως η Μάρπησσα;
Πριν τρία χρόνια είχα την χαρά να έρθω σε επαφή με τους εξαιρετικούς εμπνευστές και οργανωτές των Διαδρομών στη Μάρπησσα και να μοιραστώ μαζί τους την προσπάθεια τους.
Οι Διαδρομές είναι κάτι περισσότερο από ένα δημιουργικό φεστιβάλ, είναι ένας τρόπος να αποκτήσει κανείς μια γνωριμία με την αληθινή Πάρο.
Το έργο που έκανα πέρυσι στη Μάρπησσα είχε τίτλο “Tα πράγματα δεν είναι μόνο καλά για χρήση αλλά και για σκέψη”.
Στη μικρή αποθήκη/κουζίνα μιας ερειπωμένης οικίας του χωριού εφήρμοσα μεθόδους από την επιστήμη της αρχαιολογίας. Ήθελα να φέρω στο φως πληροφορίες για τη ζωή των ανθρώπων του παρελθόντος, όπως αυτές μαρτυρούνται στα υλικά απομεινάρια τους. Έτσι, συγκέντρωσα, κατέγραψα, αποδελτίωσα και αρχειοθέτησα το υλικό. Πρακτικές της καθημερινότητας, ίχνη μικρών ή μεγάλων επιθυμιών βρέθηκαν γραμμένες στα θραύσματα αντικειμένων, στα αποκόμματα εφημερίδων, στους υπολογισμούς μιας πιθανής αγοράς, στη διαφήμιση ενός ταξιδιού, σ’ ένα γούρι…
Οι αγωνίες επιβίωσης περασμένων γενεών, τα όνειρα μιας πιο άνετης αστικής ζωής, οι ευκαιρίες ενός άλλου κόσμου αναδύθηκαν απ’ την «ανασκαφή» της Μάρπησσας. Το παρελθόν είχε κάτι γνώριμο και ίσως επίκαιρο.
Πριν λίγο καιρό εγκαινιάστηκε στο Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης (www.iset.gr) η ομαδική έκθεση “Αθώες κατηγορίες. Ύποπτες αφηγήσεις” με έναυσμα το αρχείο του iset. Σας ενέπνευσε η πρώτη διεθνής έκθεση γλυπτικής που διοργάνωσε ο ΕΟΤ το 1965. Σε τι συνίσταται το ενδιαφέρον σας αυτό;
Το Ινστιτούτο Σύγχρονης Τέχνης έχει σκοπό την καταγραφή της πορείας των εικαστικών τεχνών στην Ελλάδα από το 1945 έως σήμερα.
Στην έκθεση “Δικαίωμα αρχείου III, “Αθώες κατηγορίες. Ύποπτες αφηγήσεις” με κάλεσε η επιμελήτρια Ελπίδα Καραμπά με σκοπό να μελετήσω το αρχείο του iset και, μέσα από την έρευνα αυτή, να παραχθεί ένα έργο που και αυτό με τη σειρά του να μπει στο αρχείο του Ινστιτούτου.
Το ενδιαφέρον μου τράβηξε η Α’ Διεθνής Έκθεση Γλυπτικής που έγινε στο λόφο του Φιλοπάππου το 1965, σε οργάνωση του ΕΟΤ και επιμέλεια του Τώνη Σπητέρη: ένα μεγαλεπήβολο πολιτιστικό εγχείρημα σε μια ταραχώδη κοινωνικοπολιτικά εποχή.
Κατά τη διάρκεια της έρευνάς μου αυτής βρέθηκα αντιμέτωπη με το έλλειμμα του καλλιτεχνικού αρχείου να δώσει τη συνολική διάσταση του γεγονότος. Έτσι αποφάσισα να στραφώ σε άλλα αρχεία: στον ημερήσιο τύπο και στο αρχείο της Βιβλιοθήκης της Βουλής.
Η ασταθής πολιτική κατάσταση της περιόδου, ήταν «καταγεγραμμένη», τόσο στα πρακτικά της Βουλής όσο και σε όσα έλειπαν από αυτά: στην απουσία πρακτικών για τις δεκαπέντε ημέρες (Ιουλιανά) που αυτή παρέμεινε κλειστή.
Με το έργο που παρουσίασα στην έκθεση εστίασα σε κενά, όπως το παραπάνω, και εκεί τοποθέτησα «υλικό» από άλλες πηγές για να συμπληρώσω τις ελλείψεις που μοιραία προσπερνούν οι αρχειακές καταγραφές.
Με αυτές τις τακτικές που ακολούθησα προσπάθησα να βρεθώ κοντά σε ερωτήματα –κι όχι τόσο σε απαντήσεις για το πώς γράφεται και εισπράττεται η ιστορία.
Μπορείτε να μας “ξεναγήσετε” για λίγο στον κήπο του αρχαιολογικού χώρου της Αρχαίας Αγοράς της Αθήνας όπου παρουσιάσατε την εγκατάσταση «Σχέδιο φύτευσης»;
Τα τελευταία χρόνια, τα έργα μου έχουν σαν αφετηρία την αρχειακή έρευνα.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, στο «σχέδιο φύτευσης», δούλεψα με το αρχείο της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών.
Όπως είναι γνωστό, οι αρχαιολόγοι της είχαν αναλάβει την ανασκαφή στην αρχαία αγορά της Αθήνας, για τις ανάγκες της οποίας γκρεμίστηκαν 400 σπίτια. Με την ολοκλήρωση των έργων η Αμερικανική Σχολή έθεσε ως στόχο την συνολική ανασύσταση του αρχαιολογικού χώρου τη δεκαετία του 1950, μέσω της αποκατάστασης της αρχαίας χλωρίδας με ενδημικά στην Ελλάδα φυτά. Σε μια επίσκεψή μου στον κήπο διαπίστωσα την ύπαρξη νέων φυτών που έφτασαν στην Ελλάδα πολλούς αιώνες αργότερα, έτσι μου γεννήθηκε η επιθυμία-ιδέα για αυτό το έργο. Σε επόμενες επισκέψεις με την βοήθεια ειδικού γεωπόνου έκανα ταυτοποίηση ως προς το όνομα και την καταγωγή τους και τελικά πραγματοποίησα μια δράση στο χώρο, τοποθετώντας πλάκες με τα ονόματα τους και δίνοντας τους έτσι την ταυτότητα που τους έλειπε.
Παράλληλα έκανα αντίστοιχες παρεμβάσεις (ας τις πούμε «φυτεύσεις στοιχείων») στο βιβλίο Garden Lore of Ancient Athens (American School of Classical Studies at Athens 1963) που είναι το τεύχος που είχε εκδώσει τότε η Σχολή και διατίθεται ακόμη στους επισκέπτες, στο οποίο καταγράφεται η χλωρίδα της περιοχής στους κλασικούς χρόνους όπως δίνεται από τις ιστορικές πηγές. Με αυτό το έργο τα ζητήματα που θέτω υπό ερώτηση αφορούν την έννοια της ταυτότητας, την ισχύ των θεσμών, τις πολιτικές διάκρισης, αρχειοθέτησης και ταυτοποίησης που αυτοί υιοθετούν .
Το έργο αυτό παρουσιάστηκε στην έκθεση “The Other designs. Historical authenticity as artistic project” στην Beton 7 τον προηγούμενο Οκτώβριο με επιμέλεια των Heiko Schmid και Κωστή Σταφυλάκη και ήταν υπό την αιγίδα της Πρεσβείας της Ελβετίας στην Ελλάδα.
Τα μελλοντικά σας σχέδια;
Αυτή την περίοδο δουλεύω ένα πρότζεκτ για τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, μια παράλληλη δράση στην έκθεση Strange cities, μαζί με τον Ζάφο Ξαγοράρη, την εκπαιδευτικό Μάγδα Δασακλή, τη δημοσιογράφο Αργυρώ Μποζώνη και τη σκηνοθέτη Αιμιλία Μηλού, σε συνεργασία με το καλλιτεχνικό τμήμα του Γυμνασίου Καμινίων, για τη σημασία των «παράξενων» πόλεων.
Επίσης ετοιμάζω ένα έργο για την έκθεση Twisting C(r)ash που θα γίνει στην Γενεύη τον Οκτώβριο, με επιμέλεια του Κωστή Σταφυλάκη, Βάνας Κωσταγιόλα, Séverin Guelpa και Madeleine Amsler.
Καλοκαίρι 2015