Δήμητρα Χανιώτη

Συνέντευξη: Μάρω Βούλγαρη | Φωτογραφία: Ιωάννα Φυσιλάνη

Το κρίσιμο δεν είναι η ανίχνευση του ερεθίσματος, αλλά το φιλτράρισμά του


Η Δήμητρα Χανιώτη αναζητά την αθέατη πλευρά των πραγμάτων και μας προτρέπει με την κλασική ρήση του Ηράκλειτου “Φύσις κρύπτεσθαι φιλεί» να την ανακαλύψουμε με οδηγό την τέχνη. Η έκθεσή της στην στην Αίθουσα Τέχνης «αντί» στην Αντίπαρο από 17 ως 30 Ιουλίου θα αποτελέσει ένα από τα κορυφαία εικαστικά γεγονότα των δύο νησιών.

Σπουδάσατε εικαστικά. Θεωρείτε ότι αυτό σας άλλαξε το βλέμμα απέναντι στα πράγματα;
Η αντίληψη της πραγματικότητας, προφανώς και είναι διαφορετική για ένα ζωγράφο, διαφορετική για ένα δικηγόρο και διαφορετική για έναν αγρότη ή έναν γιατρό. Όμως αυτή η οπτική με την οποία αντιμετωπίζουμε τα πράγματα, δεν καθορίζεται μόνο από το στενά εννοούμενο επάγγελμα, αλλά από μια σειρά επιπρόσθετους παράγοντες που συνθέτουν την γενικότερη, ιδιαίτερη κουλτούρα του καθενός. Αυτά μπορεί να είναι για παράδειγμα η παιδεία, η οικογένειά, η θρησκεία, το κοινωνικό και πολιτικοοικονομικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει και εργάζεται καθ’ ένας από εμάς. Ο συνδυασμός όλων αυτών των παραγόντων, συνθέτει την προσωπική ματιά του καθενός, όχι μόνο απέναντι στην τέχνη, αλλά και απέναντι σε όλα τα ζητήματα της ζωής.

Τι σημαίνει εικαστικός και από πού αντλείτε την έμπνευσή σας;
Εικαστικός είναι ο άνθρωπος που δημιουργεί την προσωπική του εικαστική γλώσσα, η οποία έχει το δικό της συντακτικό και τη δική της γραμματική. Αυτός που μπορεί με τα εικαστικά μέσα που θα επιλέξει, να συνθέσει μια προσωπική και υποκειμενική ιστορία.
Ερεθίσματα, άρα αφορμές για δημιουργία, μπορεί να ξεπηδήσουν από οτιδήποτε και οποτεδήποτε. Το κρίσιμο δεν είναι η ανίχνευση του ερεθίσματος, αλλά το φιλτράρισμά του, η προσπάθεια να κρίνεις σε ποια από αυτά πρέπει να επικεντρώσεις το ενδιαφέρον σου.

Ζώντας στην Πάρο έχετε σκεφτεί ότι ως καλλιτέχνης στερείστε τις προκλήσεις της πόλης;
Η Πάρος από τα μέσα του 20ου αιώνα, αποτελεί ένα αξιόλογο πολιτιστικό κέντρο. Προορισμός, κατοικία και κέντρο δημιουργίας, για έναν μεγάλο αριθμό ελλήνων και ξένων εικαστικών. Με το ιδιαίτερο φαινόμενο αυτό, έχω ασχοληθεί ενδελεχώς στη διπλωματική που είχα εκπονήσει το 2012 με θέμα τις εικαστικούς δημιουργούς που έζησαν στο νησί, από το 1950 έως το 2012. Μάλιστα θα έχω την τιμή να παρουσιάσω τα αποτελέσματα της έρευνάς μου τον προσεχή Νοέμβριο σε διεθνές συνέδριο στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο. Κατ αυτήν την έννοια δεν νιώθω να στερούμαι την καλλιτεχνική πρόκληση.

Πόσο ισχυρή νιώθετε την επιθυμία να σχολιάσετε με τα έργα σας την τρέχουσα πραγματικότητα;
Γενικά στην δουλειά μου, ανέκαθεν υπήρχαν στοιχεία πολιτικού, κοινωνικού και πολιτιστικού σχολιασμού. Οι καλλιτέχνες κατά τεκμήριο είμαστε ευαίσθητοι δέκτες των εξελίξεων που συμβαίνουν γύρω μας και προφανώς αυτό επηρεάζει την τέχνη που παράγουμε. Στην τελευταία δουλειά μου θα συναντήσεις ισχυρούς πολιτιστικούς, πολιτικούς συμβολισμούς, στοιχεία που αναφέρονται στο ταραγμένο κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον στην Ελλάδα, καθώς και πολιτικό σχολιασμό των εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα γύρω μας.

Πιστεύετε στο ταλέντο;
Γενικά πιστεύω ότι ο φυσικός προκαθορισμός παίζει πολύ μικρότερο ρόλο στη συγκρότηση του ατόμου απ’ ότι επίκτητοι παράγοντες όπως, η καλλιέργεια, η εκπαίδευση, το κοινωνικό περιβάλλον κλπ… Ο καθοριστικότερος παράγοντας επιτυχίας στην προσπάθεια κάθε ανθρώπου, θεωρώ ότι είναι η σκληρή δουλειά. Ακόμα και προσωπικότητες που αποδεδειγμένα ήταν μεγαλοφυείς, όπως ο Αριστοτέλης ή ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι, εάν δεν είχαν μοχθήσει πολύ, δεν θα είχαν συνθέσει το μοναδικό τους έργο. Το ανεκμετάλλευτο ταλέντο είναι σίγουρα ανεπαρκές και αδύναμο να σε οδηγήσει στον δρόμο της δημιουργίας.

Πόσο καλλιτεχνικός λαός είμαστε; Πόσο ευαισθητοποιημένους βλέπετε τους μικρούς μαθητές σας απέναντι σ’ οποιοδήποτε είδος τέχνης;
Σαφώς δεν υπάρχει νοητικό ή καλλιτεχνικό έλλειμμα στους μαθητές, αυτό είναι ξεκάθαρο. Άλλωστε δεν πιστεύω στον «φυλετικό προκαθορισμό», έναντι οποιουδήποτε θέματος ή κουλτούρας. Όπως προανέφερα πιστεύω στη δουλειά, στην παιδεία και στην μαθησιακή κουλτούρα. Τα παιδιά χωρίς αμφιβολία αγαπάνε τα εικαστικά. Χωρίς περιορισμούς και ασφυκτικά πλαίσια, χωρίς τα αυστηρά «πρέπει» του εκπαιδευτικού μας συστήματος, τα παιδιά αισθάνονται μεγαλύτερη ελευθερία και ανταποκρίνονται με αγάπη και ενθουσιασμό στο μάθημα των εικαστικών.

Φέτος ετοιμάζετε ατομική έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης Αντί στην Αντίπαρο. Ποιά ιδέα διατρέχει αυτή την τελευταία δουλειά σας; Ποιός θα είναι ο τίτλος της έκθεσης;
Τα έργα που συμπληρώνουν την ενότητα της νέας ατομικής μου έκθεσης, αποτελούν συνέχεια και εξέλιξη των έργων που παρουσίασα στην Art Athena το 2015. Καταθέτουν, κατά την άποψή μου, ένα επίκαιρο πολιτικό – κοινωνικό προβληματισμό. Αποτελούν μια προσπάθεια να αποκωδικοποιηθούν, μέσω της ελευθερίας που παρέχει η τέχνη, αθέατες, αλλά περισσότερο ουσιαστικές, πτυχές της πραγματικότητας.
Καταδεικνύουν επίσης, υπόγειες, αθέατες όψεις των πραγμάτων, ακόμα και αν αυτό επιφέρει στην αποδόμηση την κλασικής φόρμας. «Φύσις κρύπτεσθαι φιλεί», μας σημειώνει ο Ηράκλειτος και μας προτρέπει να ανακαλύψουμε την κρυμμένη, την αθέατη φύση των πραγμάτων. Αυτός είναι και ο τίτλος που επιλέγω για τη νέα μου έκθεση. Καλώ λοιπόν τον επισκέπτη της έκθεσης, να μοιραστεί τους δικούς μου προβληματισμούς και να περιηγηθεί στο δικό μου σύμπαν, ευελπιστώντας πάντα ότι η τέχνη και η διανόηση, μπορούν να αποτελέσουν το μονοπάτι για να ανιχνευθεί η κρυμμένη φύση της ανθρώπινης ύπαρξης.

Καλοκαίρι 2018