Από τη Μύκονο στο Αιγαίο.
Νίκος Ζαφειρόπουλος, Ένας λόγιος αρχαιολόγος στο β’ μισό του 20ου αιώνα.
Εκδόσεις ΜΕΛΙΣΣΑ.

Από τη Μύκονο στο Αιγαίο

Κείμενο: Αυγή Καλογιάννη

ΝΙΚΟΣ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ
Ένας λόγιος αρχαιολόγος στο β’ μισό του 20ου αιώνα

Τον Απρίλιο του 2024 έφυγε από τη ζωή η σπουδαία αρχαιολόγος και αγαπημένη φίλη Φωτεινή Ζαφειροπούλου. Το έργο που άφησε τεράστιο· ανασκαφές κυρίως στις Κυκλάδες αλλά όχι μόνο, δημοσιεύσεις, μελέτες, τουριστικοί οδηγοί μνημείων και μουσείων, κηρυγμένοι παραδοσιακοί οικισμοί των Κυκλάδων για τους οποίους καμαρώνουμε σήμερα, πρωτοβουλίες όπως η Ένωση Αρχαιολόγων «Ηώς» είναι μερικά μόνο από τα πράγματα με τα οποία καταπιάστηκε στη ζωή της, μια ζωή γεμάτη δράση και προσφορά.

Λίγους μήνες πριν τον θάνατό της έζησε και την ολοκλήρωση του τελευταίου της έργου: την παρουσίαση του τόμου «Νίκος Ζαφειρόπουλος, Από τη Μύκονο στο Αιγαίο», εκδόσεις ΜΕΛΙΣΣΑ που έγινε στον κήπο της πάλαι ποτέ έδρας του Συλλόγου Αρχαιολόγων στο Θησείο και στη συνέχεια στη Μύκονο αλλά και στην Πάρο όπου περνούσε τα καλοκαίρια της τα τελευταία χρόνια η Φωτεινή Ζαφειροπούλου, η αγαπημένη μας κυρία Φωτεινή.

Νομίζω ότι αν δεν ολοκλήρωνε το έργο αυτό δεν θα επέτρεπε στον εαυτό της να φύγει από τη ζωή. Ήταν κάτι σαν οφειλή, ένα χρέος στον σύντροφο της ζωής της τον επίσης σπουδαίο αρχαιολόγο Νίκο Ζαφειρόπουλο.

Ο «κύριος Έφορας» όπως τον αποκαλούσαν υφιστάμενοι και συνεργάτες, ενώ έζησε μια ζωή αφιερωμένη στην αρχαιολογία – έσκαψε, έστησε μουσεία και οργάνωσε εκ θεμελίων την Εφορεία Κυκλάδων – δεν δημοσίευσε τα αντίστοιχα κείμενα που θα περίμενε κανείς, κείμενα αντιπροσωπευτικά της πολυσχιδούς δράσης του. Ίσως λόγω έλλειψης χρόνου, ίσως λόγω τελειομανίας. Αυτό ακριβώς το κενό καλύπτει αυτή η εξαιρετική έκδοση.

Στον τόμο τον οποίο επιμελήθηκε η Ζαφειροπούλου μαζί με την αρχαιολόγο της ΕΦΑ Κυκλάδων Ζώζη Παπαδοπούλου, περιλαμβάνονται κείμενα δικά της, του ίδιου του Ζαφειρόπουλου καθώς και πολλών συνεργατών και φίλων τους από τον χώρο πάντα της αρχαιολογικής έρευνας, όλοι έγκριτοι αρχαιολόγοι και πολλοί από αυτούς γνωστοί στο ευρύ κοινό. Όλοι μα όλοι συμφωνούν σε κάποια σημεία: πρώτον ότι η ζωή και των δύο ήταν η αρχαιολογία την οποία υπηρέτησαν με πάθος και αφοσίωση μέχρι τον θάνατό τους και δεύτερον ότι αν και διαφορετικοί χαρακτήρες υπήρξαν ένα αγαπημένο και αρμονικό ζευγάρι.

Από τα κείμενα κάποια είναι επιστημονικά και κάποια βιωματικά, γραμμένα με αγάπη και χιούμορ, κάνοντας το σπονδυλωτό αυτό βιβλίο ένα εξαιρετικά ευχάριστο ανάγνωσμα για αρχαιολόγους και μη. Έτσι παρακολουθείς τον Ζαφειρόπουλο τη μια να σκάβει στη Νάξο και την άλλη να κινδυνεύει να παρασυρθεί από τους ανέμους στα όρη και τα άγρια βουνά της αρχαίας Θήρας, άλλοτε να θαλασσοπνίγεται στο Αιγαίο κι άλλοτε να δουλεύει σε θερμοκρασίες υπό του μηδενός στο Μουσείο της Μυκόνου. Όπως έλεγε και η Ζαφειροπούλου, «ο αρχαιολόγος μαζί με τα όποια άλλα προσόντα πρέπει να έχει και μια γερή δόση τρέλας»!

Το βιβλίο περιέχει πλούσιο φωτογραφικό υλικό από το προσωπικό αρχείο της Φ. Ζαφειροπούλου, της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, των συγγραφέων αλλά και των γνωστών εκδόσεων ΜΕΛΙΣΣΑ που επιμελήθηκαν τον καλαίσθητο αυτό τόμο.