Το Πάσχα στην Πάρο
είναι εμπειρία ζωής

Κείμενο: Χριστίνα Φωκιανού, Φωτογραφίες: Φραγκίσκος Κεφάλας (Photo Frank)

Το τοπίο της Πάρου δεν είναι πάντοτε τόσο ξανθό, βραχώδες και ξερό, παίρνει και άλλες όψεις και άλλα χρώματα κυρίως την Άνοιξη. Τότε η Πάρος γίνεται πολύχρωμη από τις παπαρούνες, τις μαργαρίτες, τις λαδανιές, τα σπάρτα, τις μυρσινιές, τον αμάραντο, τα βότανα που ευωδιάζουν.

Και αν την Μεγάλη Παρασκευή ακολουθήσετε την περιφορά του Επιταφίου στην Μάρπησσα της Πάρου, η ρίγανη, το φασκόμηλο και το δενδρολίβανο θα σας ταξιδέψουν σε παιδικές αναμνήσεις και το έθιμο των Αναπαραστάσεων θα σας γεμίσει με θρησκευτική κατάνυξη. Μετά το «έραναν τον Τάφο οι μυροφόρες μύρο», η εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στην Μάρπησσα γεμίζει με ροδοπέταλα που πέφτουν από ψηλά και το πλήθος ετοιμάζεται να ακολουθήσει την περιφορά του Επιταφίου. Τα φώτα σβήνουν και τα στενά σοκάκια του βυζαντινού – μεσαιωνικού οικισμού του 14ου αι. γεμίζουν με τη φλόγα των κεριών και τους ύμνους των πιστών. Και εκεί που η μαγεία κορυφώνεται είναι όταν το βλέμμα αρχίζει και αντικρύζει βυζαντινές εικόνες να παίρνουν ζωή μέσα από τους νέους του χωριού. Αντίκρυ στην ξερολιθιά η «Ανάσταση του Λαζάρου», ενώ πιο κάτω στο κατάφυτο χωράφι με τις μαργαρίτες «Η είσοδος στα Ιεροσόλυμα» με τον ατίθασο γαϊδαράκο να κλέβει την παράσταση.

Σε ένα μικρό κήπο η «Μετάνοια της Μαγδαληνής» μεταφέρει τους πιστούς σε μια άλλη εποχή, ενώ ο «Μυστικός Δείπνος» ζωντανεύει στην αυλή ενός σπιτιού. Στις σκάλες ενός παραδοσιακού ξενοδοχείου «ο Πόντιος Πιλάτος» νίπτει τας χείρας του, ενώ στον κήπο με τις ελιές στον ανηφορικό δρόμο προς την εκκλησιά «Η προσευχή στο Όρος των Ελαιών» και τα σπίτια επί του δρόμου με τα κεράκια «φωτίζουν» την διαδρομή.

Οι θρησκευτικοί ύμνοι ακούγονται ως τους Μύλους. «Ο ανηφορικός Γολγοθάς» και ο αντικατοπτρισμός της σκιάς της αναπαράστασης στο φρεσκοβαμμένο λευκό δημιουργεί δέος. Λίγο πιο κάτω και «Πριν ο Αλέκτωρ φωνήσαι τρεις απαρνείσαι με» ο Πέτρος δημιουργεί μέσα μας αμφιβολίες, ενώ «Ο Ιούδας και η κρεμάλα» αποδιώχνει το βλέμμα. Και η κατάνυξη κορυφώνεται με τη «Σταύρωση» να διαδραματίζεται στην κορυφή ενός λόφου σε ένα σκηνικό μαγικό μιας άλλης εποχής, ενώ στην «Αποκαθήλωση» τα σώματα μπλέκονται σε χρώματα αναγεννησιακά με πρόσωπα θλιμμένα. Το δράμα κορυφώνεται στον «Επιτάφιο Θρήνο», όπου μικρά αγγελούδια, με πρόσωπα ουράνια, μας γεμίζουν αισιοδοξία για την Ανάσταση που έρχεται. Και καταστόλιστος ο Επιτάφιος με λουλούδια από τον κήπο των πιστών, που οι γυναίκες του χωριού θρηνώντας τον «κέντησαν» με μπουκέτα αιθέρια το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης, έρχεται να σταθεί μπροστά στην είσοδο της εκκλησιάς βαστούμενος από τους φαντάρους του χωριού, περιμένοντας καρτερικά όλο το πλήθος των πιστών να περάσει από κάτω του σε ένδειξη σεβασμού και ευλογίας. Ο ξύλινος Σταυρός είναι ο πρώτος που εισέρχεται στο ναό, με τους πιστούς κατά την διάρκεια της διαδρομής να τον έχουν κουβαλήσει στα χέρια τους ως ανάγκη εξιλέωσης και βοήθειας για την επόμενη μέρα. Την Κυριακή του Πάσχα, η αναπαράσταση της «Ανάστασης» θα μας γεμίσει αισιοδοξία για ένα νέο ξεκίνημα μέσα στον προαύλιο χώρο του παλιού σχολείου της Μάρπησσας.

Από εκεί ξεκίνησαν όλα… Από αυτό το μικρό δημοτικό σχολείο στην κορυφή του παραδοσιακού οικισμού της Μάρπησσας, που αποτελούσε το σχολείο των τριών χωριών Μάρπησσας, Μαρμάρων και Προδρόμου. Η δασκάλα Βασιλεία Καφούρου – Ασωνίτη θέλησε να περάσει το θείο μήνυμα των Παθών του Κυρίου τόσο στους μικρούς μαθητές της όσο και στους κατοίκους των χωριών. Εμπνευσμένη από τις βυζαντινές εικόνες – κειμήλια που κοσμούν τα εκκλησάκια του οικισμού θέλησε να τις ζωντανέψει με την συμμετοχή των μαθητών και των γονιών τους. Οι μικροί μαθητές αναπαράστησαν τις εικόνες που έβλεπαν με χρώματα και υφάσματα που παρέπεμπαν σε εκείνη την εποχή. Το έθιμο μετρά σχεδόν έναν αιώνα ζωής και ακόμη και σήμερα μικροί και μεγάλοι περιμένουν την στιγμή που «θα ντυθούν». Σήμερα, υπάρχουν συγκεκριμένες οικογένειες που έχουν αναλάβει από μια αναπαράσταση η καθεμιά. Όταν κάποια αναπαράσταση πρέπει να αλλάξει υπεύθυνο, πηγαίνει ή στα παιδιά της οικογένειας ή στο άτομο που επιθυμεί να χριστεί υπεύθυνος. Ένα έθιμο μοναδικό και έντονα φορτισμένο συναισθηματικά. Ένα έθιμο που η περιγραφή και οι λέξεις φαντάζουν λίγες και μικρές στην εμπειρία που μπορεί να προσφέρει.

Στη δεκαετία του ‘50, το έθιμο ξεκίνησε και στα γειτονικά χωριά των Μαρμάρων και του Προδρόμου, ενώ σήμερα αναπαραστάσεις γίνονται και στο Άσπρο Χωριό και στις Λεύκες με γνώμονα πάντα τον οικισμό της Μάρπησσας.