Χρίστος Γεωργούσης

Συνέντευξη: Μάρω Βούλγαρη | Φωτογραφία: Ιωάννα Φυσιλάνη

Η Πάρος θεμελιώθηκε επάνω στο μικρό, στο αργό και στο λίγο

Καθηγητής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στη Μύκονο, την Άνδρο και για πολλά χρόνια στην Πάρο, είναι για όλους, και όχι μόνο για τους μαθητές του, ο Δάσκαλος. Γέννημα θρέμμα της Πάρου, συγγραφέας αρκετών βιβλίων, μελετητής της χλωρίδας του τόπου, ιδρυτικό μέλος του Αρχίλοχου, εμπνευστικός στον λόγο του και συνεπής στο έργο του, ο Χρίστος Γεωργούσης μάς μιλάει για τον πολιτισμό, τον αθλητισμό, την εκπαίδευση και την αγωνία του για το μέλλον του νησιού.

Ως εκπαιδευτικός είχατε πάντα μια τολμηρή και πρωτοποριακή στάση. Το ενδιαφέρον είναι ότι φαντάζετε ακόμα πρωτοποριακός. Παραμένει η εκπαίδευση τόσο συντηρητική;
Είναι εντυπωσιακό. Εγώ περιμένω πλέον μόνο από τους δασκάλους να αποτολμήσουν κάτι κι όχι από την κεντρική ηγεσία. Ενώ η προσπάθεια ήταν να δώσουμε νόημα στις σπουδές του Λυκείου και να βγουν τα παιδιά εξοπλισμένα με γνώση, με διάθεση γνώσης, με διάθεση κριτικής, τον τελευταίο χρόνο –ίσως και τα τελευταία δύο– του σχολείου τον αφιερώνουν απλώς στη προετοιμασία για το πανεπιστήμιο.

Πώς αντιλαμβάνεστε εσείς την έννοια δάσκαλος;
Όταν πρωτοδιορίστηκα ως εκπαιδευτικός στη Μύκονο, έγραψα στον πίνακα: «Eίμαστε μαζί. Είμαστε συμμαχία». Αυτό φαινόταν λίγο απίστευτο για την εποχή. Τα παιδιά βέβαια το κατάλαβαν. Είχαν άπειρη φαντασία. Κι εγώ έχω ακόμα επαφή μαζί τους. Με πάνω από δέκα παιδιά αυτής της εποχής κρατάω επικοινωνία ακόμα. Επιχειρούσα τη διαθεματική γνώση από τότε και θυμάμαι να ψάχνουμε με slides να βρούμε π.χ. τους δωρικούς ρυθμούς σε όλη την Ελλάδα. Τα χαιρόμασταν αυτά. Κάποτε μια μητέρα μού είπε «Εσείς είστε που βάζετε οκτώ σελίδες;» Όχι ασφαλώς. Το βιβλίο ήταν απαίσιο. Τους έλεγα απλώς ρίξτε μια ματιά. Δεν αξίωνα να μάθουν τίποτα απ’ έξω. Ήμουν πάντα κατά της παπαγαλίας. Θεωρούσα πολύ πιο σημαντικά αυτά που κουβεντιάζαμε, τον οπλισμό ενδιαφέροντος ενός μαθητή παρά το κείμενο του βιβλίου. Ξέρετε, ακόμα κι επαναστάτες να είναι κάποιοι ως μαθητές, μετά γίνονται συντηρητικοί γονείς.

Διαπιστώνει κανείς ότι στο νησί υπάρχει μια ενδιαφέρουσα πολιτιστική ζωή. Την παρακολουθείτε; Πώς την βαθμολογείτε;
H πολιτιστική ζωή της Πάρου άρχισε το 1975 μετά τη δικτατορία. Μέσα στην επταετία όλα είχαν σταματήσει. Υπήρχαν οι παλιοί μουσικοί που ζούσαν και τους κινητοποιήσαμε, κι ενώ ήταν πια σε ηλικία που αποχωρούσαν, εμείς τους καλούσαμε να παίξουν σε διάφορες εκδηλώσεις. Τότε δημιουργήθηκε ο «Αρχίλοχος». Υπήρξε μια ομάδα που τον δημιούργησε και ήμουν κι εγώ ένας από τους κινηματίες της. Πολλοί εργάστηκαν γι’ αυτόν και πολλοί εξακολουθούν να δουλεύουν ακόμα και σήμερα. Ο Αρχίλοχος ήταν ένα σωματείο της Πάρου ολόκληρης και ξεκίνησε κατ’ αρχάς με τη μουσική. Εκεί παρουσιάσαμε για πρώτη φορά το Άξιον Εστί του Μίκη Θεοδωράκη εδώ στην Πάρο, στην Ταβέρνα Ευκάλυπτος του Βασίλη Μαύρη. Η Ελισάβετ Παπαζώη όταν είδε τότε την παράσταση είπε ότι πρέπει οπωσδήποτε να την παρουσιάσουμε και στη Σύρο, πράγμα το οποίο κι έγινε. Παρουσιάσαμε επίσης τον Σεφέρη στη Νάουσα, μέσα από το έργο του «Επιφάνεια Αβέρωφ». Ο Αρχίλοχος εκτός από ποιητικές και μουσικές βραδιές τόλμησε κι άλλα πράγματα. Πενθήμερες συναντήσεις για την ιστορία, για τον τουρισμό, για το περιβάλλον. Ήταν ένας πνευματικός πυρήνας σαν καφενείο ιδεών. Συναντιόμασταν συνήθως στην ταβέρνα «Απόλλων» του Γκουρογιάννη, οι σαράντα του Αρχίλοχου, και τραγουδούσαμε, συζητούσαμε, κάναμε συμπόσια… Μέσα από κει εξάλλου ιδρύθηκε και η χορωδία του Αρχίλοχου, όπως και η ομάδα των συναυλιών.

Είστε οργανωτής και αρκετών αθλητικών ομάδων εδώ στο νησί…
Όταν παρέλαβα, ο Αρχίλοχος ήταν και ποδοσφαιρικό σωματείο και βοηθήσαμε στο να μετεξελιχθεί σε πολιτιστικό αλλά και στην ίδρυση του ΑΟΠ και του ΝΟΠ. Τότε υπήρχαν δυο δυνάμεις. Η μια αθλητική και η άλλη πολιτιστική. Τώρα απειλείται εκ νέου η πολιτιστική συνοχή του γιατί υπάρχει παράλληλα μια πολιτική καθίζηση. Το 1975 ο Αρχίλοχος δημιούργησε το Ελεύθερο Βήμα, μια κίνηση πολιτών όπου μαζευόμασταν και κουβεντιάζαμε τα διάφορα θέματα και κατόπιν τυπωνόταν ένα φυλλάδιο με τις επισημάνσεις και το δίναμε στο Δήμο. Το Ελεύθερο Βήμα ζει ακόμα και αναρτάται κατά καιρούς στο Facebook.

Τι είναι για σας ο γενέθλιος τόπος; Πόσο σας καθορίζει;
Υπάρχουν εικόνες και μορφές που με κυνηγούν από παλιά. Τα κατσίκια του πατέρα μου που έβοσκα και μπορούσες να τα φωνάξεις ένα ένα με το όνομά τους, η οσμή της αλυγαριάς στις Λεύκες, το ποταμάκι που περνούσε, όλα αυτά με έκαναν να αισθάνομαι ευτυχής. Ήταν μια αίσθηση πληρότητας που δεν την είχα ποτέ ξανά από τότε. Ο πατέρας μου αγαπούσε ιδιαιτέρως τα βιβλία. Μέσα σε ένα επιπλάκι είχε σε πέντε τόμους την «Παναγία των Παρισίων», το διάβασα στα δεκαπέντε μου και «χάθηκα». Θυμάμαι ακόμα ολόκληρα κείμενα απ’ έξω. Τότε διάβασα και τη «Ζωή εν Τάφω» του Στρατή Μυριβήλη και ήρθα σε επαφή με τα πρώτα περιοδικά του Καραγκιόζη και του Γκιαούρ Ταρζάν…
Σχολείο και φύση πάντως εδώ ήταν πάντα ξεχωριστά. Το σχολείο ήταν ασύνδετο με τον γύρω χώρο. Δεν γινόντουσαν ποτέ εργαστήρια στη φύση. Τέλειωνες το σχολείο και δεν ήξερες καν τα ονόματα δέκα λουλουδιών…

Πώς πιστεύετε ότι μπορεί να εμποδιστεί η καταπάτηση και η παραβίαση του φυσικού τοπίου και της ομορφιάς του νησιού;
Υπάρχει πολύ μεγάλη προσπάθεια να αλλοιωθεί το νησί κι έχει πετύχει σ΄ ένα βαθμό. Από τον καιρό που επέστρεψα στο νησί το 1978 μέχρι σήμερα το 50% της φυσικής ομορφιάς της έχει χαθεί. Και η κεντρική πολιτική δεν φρόντισε ώστε να εμποδιστεί αυτό. Μειώνεται επίσης ο σταθερός ντόπιος πληθυσμός.
Υπάρχει πολιτική ευθύνη γι’ αυτή την κατηφόρα. Νησιά όπως η Σαντορίνη και η Μύκονος βρίσκονται στον έσχατο κίνδυνο. Και η Πάρος επίσης τώρα. Ήδη έχει σε τέτοιο βαθμό αλλοίωση που κινδυνεύει να γίνει προάστιο της Αθήνας. Βλέπω τα κορίτσια στα καταστήματα να φορούν τις στολές των πολυεθνικών επιχειρήσεων. Βλέπετε κινήσαμε το ενδιαφέρον του μεγάλου κεφαλαίου το οποίο ξεκίνησε να αγοράζει τερατώδεις περιοχές.
Έτσι, αλλοιώνεται ο χαρακτήρας ενός νησιού που θεμελιώθηκε στο μικρό, στο αργό και στο λίγο! Αυτά και τα τρία χτυπιούνται ανελέητα. Επίσης με την ονομασία Ήπιες Μορφές Ενέργειας ερχόμαστε να πάρουμε έναν τόπο, ν’ ανοίξουμε τερατώδεις δρόμους, να γκρεμίσουμε τις ξερολιθιές, τους περιστεριώνες, τα πηγάδια, και τ’ αλώνια, να τρομάξουμε την πανίδα, για να φέρουμε εδώ ανεμογεννήτριες. Η Πάρος είναι νησί τουριστικό. Δεν χωράνε εδώ οι ανεμογεννήτριες. Αλλιώς θα μετατραπεί σε βιομηχανικό πάρκο.

Ποια είναι η Πάρος των ονείρων σας;
Αν σταματήσει η λεγόμενη «ανάπτυξη» της καταστροφής μπορεί ακόμα η Πάρος να συντηρήσει τέτοια όνειρα. Απλώς χρειάζεται οργάνωση και συνοχή. Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που υπάρχουν σε κάθε τόπο είναι η έλλειψη συνεννόησης και συνοχής των ανθρώπων.

Καλοκαίρι 2019