Τα σπήλαια της Πάρου

Συνέντευξη στον: Αλέξανδρο Σγαρδέλη

Κόσμοι της σιωπής και του σκοταδιού, πάντα μυστηριώδεις και υποβλητικοί, τα σπήλαια ασκούν μια ιδιαίτερη γοητεία και ένα περίεργο μίγμα φόβου, διέγερσης και εξερευνητικής διάθεσης σε συνδυασμό με μία αίσθηση ενός περιβάλλοντος που είναι απόκοσμο και ταυτόχρονα ανεξήγητα οικείο.

«Στην Ελλάδα, λόγω του γεωλογικού της ανάγλυφου, υπάρχουν πάνω από δέκα χιλιάδες καταγεγραμμένα σπήλαια. Τα σπήλαια είναι αρχαία μνημεία της φύσης και έχουν ρυθμιστικό ρόλο στις υδρογεωλογικές λεκάνες της χώρας. Χαρακτηρίζονται ως εξαιρετικά ευαίσθητα οικοσυστήματα, βιότοποι σπανίων η απειλουμένων προς εξαφάνιση ειδών. Έχουν αρχαιολογική, παλαιοντολογική, περιβαλλοντολογική, αισθητική και τουριστική σημασία. Για όλους αυτούς τους λόγους λοιπόν πρέπει να προστατεύονται. Αλλά για να προστατευθούν, πρώτα πρέπει να καταγραφούν», με αυτά τα λόγια έκλεινε την παρουσίασή του για τα σπήλαια της Πάρου, στην αίθουσα του Αρχίλοχου πέρυσι τον χειμώνα ο Γιώργος Ανουσάκης, ο νεότερος και πιο ενθουσιώδης ερασιτέχνης σπηλαιολόγος του νησιού. Η περιέργεια για το άγνωστο και η αγάπη του για τη φύση ήταν αυτά που τον κέρδισαν και τον ώθησαν να ασχοληθεί με την εξερεύνηση και χαρτογράφηση των σπηλαίων του νησιού με ανιδιοτέλεια και αφοσίωση.

Τι ήταν αυτό που σε έκανε να ασχοληθείς με τη Σπηλαιολογία;
Το μικρόβιο της εξερεύνησης το είχα από μικρός όπως όλοι οι φίλοι μου. Περπατάγαμε στο βουνό, κάναμε εξορμήσεις, πεζοπορίες, εξερευνούσαμε εγκαταλελειμμένα σπίτια στο χωριό της Μάρπησσας και φυσικά ακούγαμε ιστορίες από τους μεγαλύτερους, για διάφορα μέρη και καταστάσεις που είχαν συμβεί. Από τον πατέρα μου σε μια από αυτές τις ιστορίες, έμαθα για το Σπήλαιο των Δαιμόνων στη Λαγκάδα, πού σαν παιδί είχε επισκεφτεί κι ο ίδιος. Μετά από κάποια χρόνια και ενώ ήμουν ακόμη μαθητής, τον Σεπτέμβρη του 2005, με παρέα φίλων αποφασίσαμε να βρούμε το Σπήλαιο των Δαιμόνων. Ανεβήκαμε στο μοναστήρι του Αϊ Γιώργη, περάσαμε από την πίσω πλευρά του βουνού και αρχίσαμε την αναζήτηση της εισόδου του σπηλαίου. Μετά από αρκετή ώρα βρήκαμε την είσοδο και πραγματοποιήσαμε την πρώτη αναγνωριστική εξερεύνηση. Το συναίσθημα ήταν απερίγραπτο!
Το 2012 αποφάσισα να παρακολουθήσω το σεμινάριο της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας και έγινα μέλος της Ε.Σ.Ε. Η Σπηλαιολογική Εταιρεία ιδρύθηκε το 1950 από το ζεύγος Γιάννη και Άννας Πετροχείλου και μέχρι σήμερα έχει συμβάλει καθοριστικά στην προστασία και ανάδειξη των ελληνικών σπηλαίων που αποτελούν μέρος της πολιτισμικής μας κληρονομιάς.

Πώς αποφάσισες να ξεκινήσεις την καταγραφή και χαρτογράφηση των σπηλαίων;
Το 2014 με την συμβολή του Συλλόγου Γυναικών Μάρπησσας και εμένα του ίδιου η Ε.Σ.Ε. επισκέπτεται την Πάρο. Πραγματοποιείται επίσκεψη στο σπήλαιο των Δαιμόνων και τις επόμενες δύο μέρες επισκεπτόμαστε δύο νέες τοποθεσίες. Αργότερα η Ε.Σ.Ε. γράφει ένα άρθρο για την σπηλαιολογική έρευνα που έγινε στην Πάρο με στοιχεία και καταγραφές από κάποιες τοποθεσίες. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή συνειδητοποίησα ότι θα μπορούσα να συμβάλω κι εγώ σε αυτό σαν μια προσφορά στο νησί μου. Έτσι πριν την επιστροφή της Ε.Σ.Ε. στην Πάρο είχα χαρτογραφήσει οκτώ σπήλαια. Σήμερα συνεχίζω την καταγραφή των σπηλαίων του νησιού γιατί με αυτόν τον τρόπο γνωστοποιούνται και παίρνουν αριθμό σπηλαιολογικού μητρώου.

Τι είναι αυτό που πραγματικά σου αρέσει στη διαδικασία αναζήτησης ενός σπηλαίου;
Αυτό που μου κεντρίζει το ενδιαφέρον στην αναζήτηση ενός σπηλαίου είναι η συλλογή πληροφοριών από ανθρώπους κυρίως ηλικιωμένους που γνωρίζουν καλά την περιοχή στην οποία ζουν. Έπειτα πρέπει να ψάξεις, είτε μόνος είτε με τον άνθρωπο από τον οποίο πήρες την πληροφορία. Μαθαίνεις περιοχές, τοπωνύμια και περπατάς σε μέρη που δεν είχες ξαναβρεθεί. Το συναρπαστικό κομμάτι αυτής της διαδικασίας είναι η στιγμή που μπαίνεις στο σπήλαιο όπου πολλές φορές πρέπει να συρθείς, να λερωθείς και να γδαρθείς. Τελικά όμως η φύση πάντα σε ανταμείβει με μοναδικές εικόνες όπως μόνο εκείνη ξέρει.

Σε ποιο βαθμό έχεις εξελίξει την ενασχόληση σου με τη Σπηλαιολογία;
Μέσα από την καταγραφή και εξερεύνηση των σπηλαίων ήρθε και η πρώτη μου επαφή με έναν βιοσπηλαιολόγο, ο οποίος μου ζήτησε να συλλέξω μερικούς οργανισμούς σπηλαίων οι οποίοι δεν είχαν καταγραφεί στο νησί.
Πρόκειται για τα δολιχόποδα, ένα είδος ακρίδας, ένα τρωγλόβιο, που ζει και τρέφεται μέσα στο σπήλαιο και δεν μπορεί να ζήσει έξω από αυτό. Του έδωσα λοιπόν τα δείγματα, τα οποία βρίσκονται στο Ζωολογικό Μουσείο του Πανεπιστήμιου Αθηνών και στο Πανεπιστήμιο La Sapienza της Ρώμης όπου γίνεται η μελέτη τους. Τα πρώτα αποτελέσματα δείχνουν ότι τα δολιχόποδα της Πάρου είναι συγγενικά με αυτά της Νάξου, D. Naxia.
Συνεχίζοντας, από το 2016 συνεργάζομαι με την Εφορεία Σπηλαιολογίας και Παλαιοανθρωπολογίας στην οποία και δίνω στοιχεία από την έρευνα που πραγματοποιώ εντός των σπηλαίων. Από αυτή την κοινή μας προσπάθεια, που βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη προκύπτουν σημαντικά στοιχεία για το παρελθόν του νησιού. Η υπηρεσία αυτή ανήκει στο Υπουργείο Πολιτισμού και είναι υπεύθυνη για την έρευνα, προστασία και επίβλεψη των σπηλαίων της χώρας μας. Ως τώρα υπάρχουν τριάντα πέντε καταγεγραμμένες τοποθεσίες, από τις οποίες οι είκοσι είναι χαρτογραφημένες και ευελπιστούμε να συμβεί το ίδιο και με τις υπόλοιπες.

Καλοκαίρι 2018