ΕΠΑΝΩ: Από την παράσταση «Τρωάδες» το 2020.
ΚΑΤΩ: «Ο Θεός της Σφαγής», το τελευταίο έργο που σκηνοθέτησε ο Νίκος Συνόδης με τον Γιώργο Γεμελιάρη.

Νίκος Συνόδης

Συνέντευξη: Αυγή Καλογιάννη | Φωτογραφίες: Βαγγέλης Φραγκάκης

Μπορεί ένας άνθρωπος να ζήσει δυο ζωές;
Φαίνεται ότι μπορεί!

Στην περίπτωση που λέγεται Νίκος Συνόδης τουλάχιστον αυτό συνέβη. Πήγε και γύρισε από τη ζωή στον θάνατο κι από τον θάνατο πάλι πίσω στη ζωή. Και ξανάρχισε από το μηδέν. Πολλά αρχεία καταστράφηκαν και χρειάστηκε να δημιουργηθούν από την αρχή, όπως αυτό της ομιλίας. Κάποια όμως διατηρήθηκαν και συνέχισαν να λειτουργούν έστω και σε διαφορετική μορφή, όπως η ζωγραφική και το πάθος για το θέατρο.

Ο Νίκος Συνόδης γεννήθηκε στη Μυτιλήνη τη δεκαετία του ’50. Ο πατέρας του, Στέλιος Συνόδης, ήταν φωτογράφος και μάλιστα αναγνωρισμένος. Ο Νίκος έχει μία καλλιτεχνική φλέβα και ψάχνει τρόπο να την εκφράσει. Δεν θέλει να συνεχίσει την τέχνη του Στέλιου, όπως τον αποκαλεί συνήθως ο ίδιος, δεν θέλει να ανταγωνιστεί τον πατέρα. Στο φωτογραφικό στούντιο συναντά τον ζωγράφο Λολοσίδη που θα του κάνει τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής.

Η ζωγραφική όμως δεν του φτάνει. Μπαίνει και στον στίβο του θεάτρου, αρχικά σαν ηθοποιός κι αργότερα σαν βοηθός σκηνοθέτη αλλά και σκηνοθέτης. Λίγο μετά το γυμνάσιο φεύγει από τη γενέτειρα Λέσβο κι έρχεται στην Αθήνα. Πηγαίνει σε δραματική σχολή και παρακολουθεί παράλληλα μαθήματα σχεδίου. Δουλεύει στην τράπεζα για να μπορεί να βάλει φαγητό στο τραπέζι και να έχει πλήρη ελευθερία στην τέχνη του ακολουθώντας την πατρική συμβουλή.

Υπάρχει ένα ταλέντο πληθωρικό που ξεχειλίζει από παντού. Παίζει, σκηνοθετεί, δημιουργεί τα σκηνικά, συνδέει το όνομά του με μερικά από τα μεγάλα ονόματα το νέου ελληνικού θεάτρου όπως ο Σκούρτης, ο Διαλεγμένος, ο Ποντίκας κα. Υπάρχει μια εξωστρέφεια, ταξιδεύει στη Γαλλία και στην Ιαπωνία εκπροσωπώντας την Ελλάδα στο Παγκόσμιο Φεστιβάλ Ερασιτεχνικού Θεάτρου.

Παράλληλα προχωράει και στη ζωγραφική με ακουαρέλες που του επιτρέπουν να εκφράσει άμεσα αυτό που έχει φανταστεί. Τον γοητεύει η ελευθερία της νερομπογιάς.

Λόγω της δουλειάς του θα βρεθεί σε πολλά μέρη της Ελλάδας, πάντα νησιά. Είναι όρος για τις μεταθέσεις στις οποίες θα υποχρεωθεί συχνά σαν διευθυντής τράπεζας. Ένας από αυτούς τους σταθμούς είναι η Κεφαλονιά. Εκεί γοητευμένος από τα ερειπωμένα χωριά λόγω του μεγάλου σεισμού του 1953 θα δημιουργήσει μια σειρά αιρετικών/προσωπικών αγιογραφιών πάνω σε παλιά ξύλα – πόρτες και παράθυρα των εγκαταλελειμμένων σπιτιών. Τα έργα του εκτίθενται σε εκθέσεις ατομικές ή ομαδικές ενώ υπάρχουν σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό και το όνομά του θα καταχωρηθεί στην Εγκυκλοπαίδεια των Καλλιτεχνών των εκδόσεων «Μέλισσα».

Το 2000 βρίσκεται στην Πάρο και ιδρύει/ επανιδρύει τη Θεατρική Ομάδα του «Αρχίλοχου» ανεβάζοντας την πρώτη από μια σειρά παραστάσεων, τη «Μήδεια» του Μποστ. Αντιγράφω από το πρόγραμμα: «Λίγοι τρελοί αλλά αγνοί εραστές της τέχνης, της καλογουστιάς. Άξιοι εργάτες που κατηγορούνται για ηλίθιο ρομαντισμό και ίσως έλλειψη προσαρμογής, πριν εξοντωθούν, αποφάσισαν να δράσουν, να βγουν από τα σπίτια τους, να κλείσουν τις τηλεοράσεις, να γίνουν ομάδα, να ενεργοποιήσουν το θεατρικό τμήμα του ΑΡΧΙΛΟΧΟΥ.

Θέλουν να επιτύχουν το ακατόρθωτο και να κάνουν παράσταση σε 45 ημέρες. Τρέχουν από το πρωί ως το βράδυ, κάνουν σκηνικά, χορό, μουσική, υποκριτική, ράβουν κουστούμια αλλά πιο πολύ χαίρονται, γελούν, διασκεδάζουν και πάνω απ’ όλα δημιουργούν δράση».

Νομίζω ότι το παρεΐστικο αυτό κλίμα διακατέχει όλους όσους ασχολούνται με το θέατρο εδώ στην Πάρο. Και είναι πολλοί. Πολλοί και άξιοι. Πέρα όμως από αυτό τον Νίκο Συνόδη τον απασχολεί και το θέατρο σαν μοχλός σκέψης, προβληματισμού. Καλή είναι η κωμωδία γιατί ο κόσμος έχει ανάγκη να γελάσει, να διασκεδάσει αλλά το θέατρο έχει κι άλλον ένα ρόλο, θα μου πει στη συνάντησή μας στο σπίτι του στην Παροικιά.

Η συνάντηση αυτή ήταν στο μυαλό μου αρκετά χρόνια, η ιδέα μιας συνέντευξης είχε εύλογα γεννηθεί αμέσως μετά την παράσταση «Όλα είναι στο μυαλό σου» ενώ οριστικοποιήθηκε μετά την παράσταση «Τρωάδες» του Ευριπίδη το καλοκαίρι του 2020 που έκλεισε πρόωρα τη σαιζόν στο θέατρο του Πάρκου λόγω της πανδημίας. Τότε γνώρισα τον σκηνοθέτη αλλά και σκηνογράφο Συνόδη της δεύτερης περιόδου. Γιατί εγώ έχω γνωρίσει τον Συνόδη στη δεύτερη ζωή του. Τη ζωή μετά το ατύχημα του 2012. Τέλος και αρχή. Όπου πολλά πράγματα χάθηκαν κι έπρεπε να ξανακερδηθούν . Κάποια άλλα όμως όπως η ζωγραφική και το θέατρο ήταν φαίνεται χαραγμένα πολύ βαθιά και δεν σβηνόντουσαν με τίποτα. Μπορεί να άλλαξαν, δραματικά ίσως. Η ζωγραφική ας πούμε αυτής της δεύτερης ζωής είναι συγκλονιστική. Όχι ότι τα έργα της προ του ατυχήματος ζωής δεν είναι εξαιρετικά ενδιαφέροντα αλλά τα πρόσφατα είναι κάτι άλλο. Αντιγράφω πάλι από την πρόσκληση της τελευταίας του έκθεσης με ακουαρέλες και πενάκι σινικής: «Αυτή τη φορά επέστρεψα στην αγαπημένη μου ακουαρέλα, στα χρώματα που τρέχουν… Δεν με νοιάζει η ίσια γραμμή, δεν με ενοχλεί το στραβό. Καθώς ζωγραφίζω το διασκεδάζω. Γελάω με αυτό το παιχνίδι του νερού και τις στραβές μου ζωγραφιές. Όπως τα μικρά παιδιά…». Όπως τα μικρά παιδιά… πόσοι ζωγράφοι πάλεψαν, κόπιασαν για να το πετύχουν αυτό; Να ζωγραφίσουν όπως τα παιδιά.

Τα πορτρέτα με τα μεγάλα μάτια είναι ένα άλλο κεφάλαιο της ζωγραφικής Συνόδη της δεύτερης ζωής. Τα μάτια που για πολύ καιρό μετά το ατύχημα ήταν το μόνο μέσο επικοινωνίας με τους άλλους ανθρώπους μια που η ομιλία είχε χαθεί. Εμπνευσμένα από τα πορτρέτα του Φαγιούμ με μια εντελώς προσωπική ματιά είναι απλά συγκλονιστικά.

Στο θέατρο τώρα, ξεφυλλίζοντας τα προγράμματα των θεατρικών παραστάσεων πριν και μετά το ατύχημα παρατηρώ μια διαφορά στις επιλογές. Αυτά της δεύτερης περιόδου είναι επικεντρωμένα στις ανθρώπινες σχέσεις, λείπει ο Μποστ που είχε την τιμητική με δύο έργα τη «Μήδεια» και τη «Φαύστα» το 2000 και το 2002 αντίστοιχα ενώ σηματοδοτούν και νέες συνεργασίες. Πολύτιμος, πολυτιμότατος μάλλον συνεργάτης του Νίκου Συνόδη σε αυτή την τιτάνια προσπάθεια στο θέατρο αλλά και στη ζωή είναι η Αφροδίτη Βαζάκα, χωρίς την οποία κανένα από αυτά τα εγχειρήματα δεν θα είχε υλοποιηθεί. Φιλόλογος και μουσικός, η βοηθός και σύντροφος του σκηνοθέτη είναι η ήρεμη δύναμη που στηρίζει αυτόν τον εξαιρετικά ταλαντούχο άνθρωπο που ξεκίνησε από τη Μυτιλήνη, πέρασε από την Αθήνα, την Κεφαλονιά, τη Χίο την Κρήτη και την Πάρο την οποία και επέλεξε ως οριστικό τόπο κατοικίας του. Έτσι η μεγάλη κερδισμένη από αυτή την περιπλάνηση είναι η Πάρος κι όλοι εμείς που μπορούμε να απολαμβάνουμε την καλλιτεχνική δημιουργία του Νίκου Συνόδη είτε πρόκειται για ζωγραφική είτε για θέατρο. Αλλά και η Πάρος τον αγάπησε και ένα ελάχιστο δείγμα αυτής της εκτίμησης είναι και η εκλογή του Νίκου Συνόδη ως προέδρου του σημαντικότερου και ιστορικότερου πολιτιστικού συλλόγου του νησιού, του «Αρχίλοχου» ως υπερκομματικής και κοινής αποδοχής προσωπικότητας.

Φέτος ο Αρχίλοχος ανέβασε τη θεατρική παράσταση «Ο Θεός της Σφαγής» της Γιασμίνας Ρεζά σε σκηνοθεσία Νίκου Συνόδη και Γιώργου Γεμελιάρη. Ήταν ακόμα μια παράσταση επαγγελματικού επιπέδου και αρτιότητας που μας συντάραξε.

«Ω υπερωκεάνειον
τραγουδάς και πλέχεις/
Ανθούνε πάντα στην καρδιά μας οι μηλιές/
Με τους γλυκείς χυμούς
και την σκιά»

Ανδρέας Εμπειρίκος

Γνώριζα τον Νίκο Συνόδη πολύ λίγο από μόνο δύο θεατρικές παραστάσεις στον Αρχίλοχο. Η συνέντευξη αυτή μου έδωσε την ευκαιρία να γνωρίσω εκτός από τον άνθρωπο και τον ζωγράφο.

Η ΖΩΗ ΕΙΝΑΙ ΩΡΑΙΑ
Η ζωή εκτος από σκύλα, όπως λέει ο Μπάροουζ, σίγουρα είναι απρόβλεπτη, ωραία και επιτέλους κάποια φορά με απρόσμενες εκπλήξεις. Βλέποντας την τελευταία δουλειά του Σινόδη ένιωσα ό,τι και πρίν σαράντα και πλέον χρόνια διαβάζοντας το ποίημα “Ω Υπερωκεάνειον”. Ο Συνόδης δεν κομίζει γλαύκας. Η ζωγραφική του όμως “τραγουδά και πλέχει” ακατάπαυστη, καταιγιστική, γρήγορη. Όχι σχεδόν αλλά πραγματικά αυτόματη. Έχει αφομοιώσει τόσο πολύ αυτά που έχει δει και νιώσει με τις αισθήσεις και τη σκέψη του που τώρα γενάει. Η ζωγραφική του αποτυπώνει τη στιγμή και την αιωνιότητα. Τα πάντα μπερδεύονται. Χρώματα και γραμμές τόσο ευδιάκριτα που μένεις έκπληκτος από το αποτέλεσμα.
Ο «Αυτοματισμός» με την κυριολεξία του όρου στην εποχή μας. Τι πιο όμορφο, αντισυμβατικό και ανατρεπτικό, ιδιαίτερα όταν δεν είναι αναμάσημα αλλα αυθεντική, αυθόρμητη, ολοκαίνουργια τέχνη. Ο Συνόδης κάθε μέρα ανακαλύπτει καινούργια παιχνίδια και πολλές φορές πρωτόγνωρα. Παίζει μαζί τους με ενθουσιασμό και στο τέλος μας προσφερει καθαρό γάργαρο νεράκι να ξεδιψάσουμε.

Χ. Χρηστίδης