Μαντώ Μαυρογένη

Κείμενο: Παύλος Μεθενίτης

«Εγώ διά την πατρίδα το παν απώλεσα. Έχασα την κατάστασίν μου, αγωνίσθην υπέρ της δυνάμεώς μου και κατέβαλον και αυτό το τελευταίον δηνάριον της χήρας. Ήδη υστερούμαι, και ταλανίζομαι…»

Έτσι έγραφε η Μαντώ Μαυρογένη τον Οκτώβρη του 1828 προς τον Ιωνάννη Καποδίστρια, απευθύνοντάς του ακόμα μία έκκληση να τη συνδράμει για να επιβιώσει. Ποια; Μια αρχοντοπούλα από ευγενική γενιά, μια κληρονόμος μεγάλης περιουσίας, που την διέθεσε ολόκληρη για τις ανάγκες της Επανάστασης.

Το βιβλίο του Μανουήλ Τασούλα «Μαντώ Μαυρογένη Ιστορικό Αρχείο», έκδοση Δήμου Μυκονίων, β‘ έκδοση 1997, σε συνεργασία με τις εκδόσεις «Περιβολάκι», σε μερικά σημεία είναι αληθινά σπαρακτικό, με την έννοια ότι παραθέτει ψυχρά και εμπεριστατωμένα τα αληθινά γεγονότα του βίου και της πολιτείας μιας εθνικής ηρωίδας, που μυθοποιήθηκε όσο κανένα άλλο πρόσωπο της ελληνικής Επανάστασης.

Πριν ολοκληρώσει ο (οδοντίατρος…) συγγραφέας την πρώτη έκδοση, το 1994, το πρόσωπο της Μαντώς ήταν κρυμμένο στην αχλή του μύθου. Καθώς δεν υπήρχαν ιστορικά τεκμήρια, οι όποιες απόπειρες εξιστόρησης της ζωής της ήταν, στην καλύτερη περίπτωση, ελλιπείς. Η ιστορία είχε μπλεχτεί αξεδιάλυτα με την μυθιστορία, εις βάρος της αλήθειας. Το κενό καλύφτηκε από τον Μανώλη Τασούλα, η γιαγιά του οποίου, καταγόμενη από το Τσιμπίδο (Mάρπησσα) της Πάρου, όταν τον κανάκευε, όπως λέει ο ίδιος, δεν παρέλειπε να του μιλά περήφανα για την ηρωική Μαντώ.

Ο συγγραφέας της ιστορικής μονογραφίας άρχισε να μελετά και να αποθησαυρίζει οτιδήποτε σχετικό με την Μαντώ Μαυρογένη, (όπως έγραφε η ίδια το επώνυμό της, και όχι Μαυρογένους, όπως λανθασμένα είναι γνωστή), από αφισέτες των κινηματογραφικών ταινιών που γυρίστηκαν με θέμα τη ζωή της, μέχρι τα ντοκουμέντα που την αναφέρουν. Κι εδώ ερχόμαστε στην απίστευτη δουλειά του Τασούλα, που πέρασε χρόνια ολόκληρα στα δημόσια αρχεία, ανακαλύπτοντας ένα τεράστιο όγκο εγγράφων της Μαυρογένη.

Στο βιβλίο συμπεριλαμβάνονται 250 αυθεντικά έγγραφα της ηρωίδας, προερχόμενα  από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, τα Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας της Βουλής και τα Αρχεία της Ιονίου Γερουσίας. Επίσης, η ακούραστη επιμονή του Τασούλα έφερε στο φως το τί έγραψαν για τη Μαντώ οι σύγχρονοί της, ενώ η πληρέστατη μονογραφία περιλαμβάνει και το τί θυμούνται σήμερα γι‘ αυτήν οι απόγονοί της.

Είναι συγκινητικό για τον αναγνώστη να παρακολουθήσει, μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, την αληθινή πορεία μιας όμορφης, μορφωμένης και πλούσιας γυναίκας, που η φιλοπατρία της την οδήγησε από την Τεργέστη στην Πάρο και στην Τήνο, μετά στη Μύκονο και στ‘ Ανάπλι, μέχρι το «θλιβερό και άδοξο τέλος της στις Κυκλάδες» όπως αναφέρει στην επαινετική βιβλιοκριτική της για το έργο του Τασούλα η κ. Ελένη Κούκκου, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών. Όλα αναφέρονται: οι εκστρατείες της, ο άτυχος αρραβώνας της με το Δ. Υψηλάντη, ο αφανισμός της προίκας της, οι τραγικές εκκλήσεις της για βοήθεια, η αλληλογραφία της με τις Αρχές της εποχής, π.χ. για ένα κλεμμένο λαχουρένιο σάλι, ή ο τυφοειδής πυρετός που έσβησε τελικά, στην Πάρο, το 1840, τη φλόγα της Μαντώς Μαυρογένη…

ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΗ
Ηρωίδα της Επανάστασης του 1821, μία από τις ελάχιστες ηγετικές γυναικείες προσωπικότητες του απελευθερωτικού αγώνα.

Καταγόμενη από εξέχουσα παριανή οικογένεια (μέλη της οποίας κατέκτησαν υψηλά αξιώματα στην Αυλή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όπως αυτό του “δραγουμάνου του στόλου”) η Μαγδαληνή (Μαντώ) Μαυρογένη γεννήθηκε στην Τεργέστη το 1796 (ή 1797) και πέθανε στην Πάρο το 1840.

Η Μαυρογένη εξόπλισε με δικά της έξοδα στολίσκο στη Μύκονο. Αργότερα, επικεφαλής σώματος πολεμιστών πολέμησε στην ηπειρωτική Ελλάδα. Από το 1825 εγκαταστάθηκε στο Ναύπλιο. Αρραβωνιάστηκε με τον Δημήτριο Υψηλάντη, ηγετική φυσιογνωμία της Ελληνικής Επανάστασης, αλλά η σχέση τους δεν ευοδώθηκε. Της απονεμήθηκε ο βαθμός του αντιστρατήγου.

Η Μαυρογένη ήταν πολύ όμορφη, πλούσια, μορφωμένη και πολύγλωσση – η επιστολή που απηύθυνε στις γυναίκες της Ευρώπης έκανε εντύπωση, συνεισφέροντας πολύ στην υπόθεση της Επανάστασης. Στο απόγειο της δράσης της, οι Ευρωπαίοι την μυθοποίησαν, όμως μερικά χρόνια μετά, η Μαντώ πέθανε μόνη, παραγκωνισμένη από τους πολιτικούς και πάμπτωχη, έχοντας διαθέσει το σύνολο της μεγάλης προσωπικής της περιουσίας στον Αγώνα, σε ηλικία 43 ετών.