Η Πολιτική Γης

Κείμενο: Δανάη Ταλ

Ένας ανεξερεύνητος τόπος που όμως υπάρχει

Τα παλιά τα χρόνια όταν ακόμα η μηχανή δεν είχε ανέβει στα καΐκια και τα πανιά ταξίδευαν τα σκαριά, τότε που το εμπόριο γινόταν με περάματα, οι καϊκτσήδες φόρτωναν το καΐκι με σαβούρα που άδειαζαν όταν έφταναν στο προορισμό που θα φόρτωναν τα προϊόντα στο αμπάρι. Η σαβούρα ήταν συνήθως πέτρες που μια που τις μάζευαν και τις φόρτωναν και μια που τις ξεφόρτωναν.

Δεν ήταν χαζοί οι παλιοί, ο χαζός δεν μπορούσε να τη βγάλει τότε, η ζωή ήθελε επινόηση. Όλη αυτή την ταλαιπωρία την τραβούσαν γιατί είχαν μάθει ότι τα πανιά που είχαν αρματώσει στο καΐκι τους ήθελαν και τη σαβούρα τους για να κρατιέται το πλοίο σε πορεία πάνω στο νερό και έτσι να πηγαίνουν κάπου. Αλλιώς τα καΐκια τους θα πετούσαν πάνω από το νερό και αυτοί θα θαλασσοπνίγονταν. Η σαβούρα λοιπόν, απλά πράγματα, τοποθετημένα όμως με επιμέλεια και σκέψη, τους κρατούσε σε πλεύση και αυτός ο συμβολισμός είναι διαχρονικός και φτουράει και στη στεριά.

Τα χρόνια όμως περνάνε και φέρνουν την εξέλιξη και μαζί με την εξέλιξη ο άνθρωπος νογάει το καινούριο και αντιλαμβάνεται την εποχή μέσα στην οποία ζει και τα διλήμματά της. Ο άνθρωπος ανταποκρινόμενος στα διλήμματα δημιουργεί την ιστορία της ανθρωπότητας. Και κάπως έτσι η ανθρωπότητα κάνει το πέρασμά της από τον πλανήτη, ο οποίος πλανήτης αποτελείται κατά 70.9% από νερό. Το νερό σχηματίζει λίμνες, ποτάμια, θάλασσες και ωκεανούς. Σε ορισμένα σημεία του πλανήτη δε μέσα στον υδάτινο όγκο ξεπροβάλλουν εδάφη τα οποία μάθαμε να τα λέμε νησιά. Στη χώρα μας έχουμε πολλά νησιά, πάρα πολλά συγκριτικά με το μέγεθός της. Και όμως, ένα περίεργο πράγμα, όσα και αν είναι, πάντα βρίσκονται άνθρωποι να μιλάνε μόνο για ένα. Για πολλούς ανθρώπους το νησί είναι ένα, ο τόπος τους. Όπως η μάνα είναι μία έτσι και το νησί, είναι ένα και μοναδικό. Και για εμάς, εδώ στο Parola, το νησί είναι ένα και είναι η Πάρος.

Η αλήθεια είναι ότι η ιδιοκτησία στην Ελλάδα είναι συνταγματικά κατοχυρωμένη. «Δικό μου» λέμε και τελειώνουν τα επιχειρήματα και οι απόψεις. Ό,τι είναι δικό μου το κάνω ό,τι θέλω και σε αυτό περιλαμβάνεται και το έδαφος. Παράλληλα, το έδαφος είναι ένα από τα πολυτιμότερα κεφάλαια και η βάση για την ανάπτυξη του πλούτου ενός έθνους. Στο νησί πάλι το έδαφος είναι κάτι παραπάνω από πολύτιμο. Είναι αλληλένδετο με την ύπαρξη του τόπου. Αποτέλεσμα αυτής της πρωταρχικής σύνδεσης είναι ότι όταν πωλείται ένα γεωτεμάχιο πωλείται ένα μέρος του τόπου. Αυτός ο συλλογισμός θα έπρεπε να είναι μια κοινή αφετηρία συζήτησης.

Στην Πάρο τώρα ο τόπος χωρίστηκε σε γεωτεμάχια κατά ένα μεγάλο ποσοστό από τη χρήση του και όχι από τίτλους ιδιοκτησίας. Το λέμε δικαίωμα από χρησικτησία. Στο Υποθηκοφυλακείο Πάρου, ένα εξαιρετικά οργανωμένο αρχείο στην πλατεία της Παροικιάς, κυριαρχεί «της χρησικτησίας το ανάγνωσμα». Το στοιχείο αυτό επιβεβαιώνει ότι η γη αποκτήθηκε κυρίως από τη γεωργία και την κτηνοτροφία, αναδιανεμήθηκε με τις αλλαγές στα διάφορα ιστορικά συστήματα και ιδού τώρα στην εποχή μας ο τόπος χωρισμένος σε γεωτεμάχια, (κτηματολόγιο γαρ) πουλιέται χωρίς κανένα περιορισμό. Φαινομενικά, μια νόμιμη διαδικασία στο πλαίσιο της εξέλιξης. Από την οποία όμως λείπει ένας σοβαρός παράγοντας. Τι θα γίνει μετά; Τι θα γίνει όταν οι άμπελοι, οι ελιές και τα μποστάνια γίνουν κτίρια (με πισίνα ή χωρίς) και τα αυτοφυή λιβάδια γίνουν διαμορφωμένοι κήποι; Τι θα γίνει όταν οι ξερολιθιές χαλαστούν και τα βουνά φαγωθούν και γίνουν υπόσκαφα για τους νέους κατοίκους;

Η Πάρος έχει δεχθεί πολλές λεηλασίες στην ιστορία της με όλα τα σημάδια τους διάσπαρτα στο τοπίο της. Μέχρι τώρα, όσοι και αν πέρασαν από εδώ άρπαζαν περιουσίες και ανθρώπους. Τώρα όμως, οι περιουσίες μεταβιβάζονται βάσει συνταγματικά κατοχυρωμένου δικαιώματος και τους ανθρώπους τους αρπάζει η αντίληψη ότι τα χρήματα μετράνε πραγματικά την αξία της γης που ορίζεται αποκλειστικά από την αγορά. Έτσι συμβαίνει κάτι πρωτοφανές, ενεργούμε όλοι από κοινού όπως παλιά οι επιδρομείς: κανείς μας δεν σκέφτεται το μετά. Ή μάλλον για να είμαι δίκαιη το σκεφτόμαστε αλλά κατ’ ιδίαν. Το μετά για τους ιδιοκτήτες που πουλάνε φαντάζει επιτέλους εύκολο. Επιτέλους, γιατί οι άνθρωποι εδώ κρατάνε μια σκυτάλη από τους προηγούμενους που έχουν ζήσει τον τόπο δοκιμασμένο από τη δυσκολία, την ένδεια, τον υποσιτισμό, την ερήμωση, τη μετανάστευση, την κυβερνητική αδιαφορία, την ευρωπαϊκή πολιτική και εν τέλει όλους αυτούς τους παράγοντες που δοκιμάζουν ένα τόπο – νησί.

Η κοινή λογική λέει ότι το μετά δεν είναι ποτέ εύκολο, φέρνει νέες δυσκολίες που δεν τις βάζει ο ανθρώπινος νους. Η ανθρώπινη εμπειρία λέει ότι τα χρήματα δεν είναι ποτέ πολλά, αν δεν γεννήσουν καινούρια τελειώνουν και ο νόμος του Μέρφυ λέει ότι τελειώνουν γρήγορα ή όταν τα χρειάζεσαι περισσότερο. Η στατιστική μας προϊδεάζει με τους αριθμούς της ότι το νησί δεν χρειάζεται το ηφαίστειο της Σαντορίνης για να βυθιστεί, καταποντίζεται από την αλόγιστη ανάπτυξη, που το βυθίζει στα σκουπίδια, στους ρύπους, και το αποστραγγίζει από κάθε απόθεμα νερού ενώ η κλιματική αλλαγή βαράει την καμπάνα της Εκατονταπυλιανής και της Αγίας Τριάδας μαζί, να πάρει χαμπάρι όλο το νησί ότι η διαχείριση των υδάτων και η τοπική παραγωγή θα έπρεπε να είναι προτεραιότητα. (Εat local, think global λένε ανάμεσα σε άλλα οι καμπάνες ενώ το αβοκάντο πουλιέται αφειδώς στην Πάρο).

Και να ‘μαστε πίσω στο παρόν: μια τοπική κοινωνία αναπτυγμένη σε μια λωρίδα γης που περικλείεται από θάλασσα αιώνες τώρα και ίσως για πρώτη φορά βλέπουμε τον ορίζοντα να μικραίνει ολοένα και περισσότερο. Αυτό συμβαίνει γιατί ενώ γνωρίζουμε ότι μόνο αυτός ο τόπος μας αναλογεί, εδώ ζούμε, εδώ μεγαλώνουμε τα παιδιά μας, απουσιάζει οποιαδήποτε Πολιτική Γης για τη βιώσιμη ανάπτυξη του νησιού και κατ’ επέκταση οποιαδήποτε θεμελιώδης βάση για την εφαρμογή μιας διαχείρισης που θα εκμεταλλευθεί τον τόπο χωρίς να τον αφανίσει. Και επειδή κρατάμε τη σκυτάλη που λέγαμε είναι καλό να σκεφτούμε ότι το μόνο σίγουρο που θα συμβεί μετά, είναι ότι αυτή τη σκυτάλη θα την παραδώσουμε στους επόμενους. Αλλά για να συμβεί αυτό θα πρέπει να έχει μείνει κάνα χωραφάκι που να χωράει τους επόμενους.