Εορτολόγιο Πάρου

Κείμενο: Χριστίνα Σ. Φωκιανού, Διπλωματούχος ξεναγός

Οδηγός με τα πιο σημαντικά γεγονότα του νησιού: μην τα διαβάσετε απλώς, γευτείτε τα
και θα ξαναγεννηθείτε…

Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά και Φώτα
(25η Δεκεμβρίου, 1η Ιανουαρίου και 6η Ιανουαρίου)

Τα παιδιά των χωριών τις παραμονές των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων βγαίνουν με τη δύση του ηλίου και τραγουδούν τα κάλαντα. Χαρμόσυνα τραγούδια, που δίνουν ευχές στο νοικοκύρη («Σ’ αυτό το σπίτι που ’ρθαμε πέτρα να μη ραγίσει κι ο νοικοκύρης του σπιτιού χίλια χρόνια να ζήσει») ή ευχές για το τους ξενιτεμένους («… και για τα ξενιτεμένα έχω να ειπώ πολλά, σας αφήνω καλησπέρα και του χρόνου με καλή καρδιά»). Τα παιδιά κρατούν καλαθάκια για τα καλούδια που θα τα κεράσουν οι νοικοκυραίοι (μελομακάρονα, ξεροτήγανα και χρήματα), ένα καραβάκι και τα τριγωνάκια τους με τα οποία συνοδεύουν μελωδικά τα κάλαντα.

Απόκριες
(κινητή γιορτή)

Οι μασκαράδες με αυτοσχέδιες ενδυμασίες παίρνουν τους δρόμους και επισκέπτονται όλα τα σπίτια για να μαζέψουν γλυκά, να τραγουδήσουν και να κάνουν πειράγματα στο νοικοκύρη του σπιτιού.
Ο χορός που συνηθίζεται στις Απόκριες είναι ο Αγέρανος. Για την προέλευση του ονόματός του υπάρχουν δύο εκδοχές: «Αγέρανος», σύμφωνα με τη μυθολογία, ήταν ο χορός που χόρεψε ο Θησέας με τους συντρόφους του φτάνοντας στη Δήλο από την Κρήτη – και μιμείται την περιπλάνηση του ήρωα στον μινωικό λαβύρινθο. Η άλλη εκδοχή σχετίζεται με το κυκλικό πέταγμα των γερανών πριν από την καταιγίδα. Ο χορός αυτός χορευόταν σε όλες τις Κυκλάδες, αλλά σήμερα παραμένει εν ζωή μόνο στην Πάρο. Οι χορευτές κινούνται πάντα κυκλικά, έχοντας ο ένας το χέρι του πάνω στον ώμο του άλλου και στο τέλος σχηματίζουν ένα είδος λαβυρίνθου, ενώ ο καθένας τους πρέπει να συνεχίσει το αυτοσχέδιο στιχάκι (το οποίο είναι είτε ερωτικού περιεχομένου είτε σκωπτικό) που ξεκίνησε να λέει ο διπλανός του. Έτσι πάει μέχρι τον τελευταίο χορευτή, προσπαθώντας πάντα να μη σπάσει η αλυσίδα με τα στιχάκια. Παραδείγματα από σχετικά στιχάκια:
«Τα χείλη σου είναι σίσιρο, το μάγουλό σου μήλο, τα στήθη σου παράδεισος και το κορμί σου κρίνο. Να φίλαγα το σίσιρο, να δάγκωνα το μήλο, να ’μπαινα στον παράδεισο να μύριζα τον κρίνο».
Ο τελευταίος χορευτής κλείνει τον κύκλο ακολουθώντας αντίστροφα βήματα από αυτά των άλλων.
Εκδηλώσεις γίνονται σε όλα τα χωριά της Πάρου, με αποκορύφωμα το καρναβάλι της Νάουσας και της Μάρπησσας.

Ευαγγελισμός
(25η Μαρτίου)

Αναβιώνει στην Παροικία και στη Μάρπησσα το έθιμο της λαμπαδηφορίας: γυναίκες και μικρά παιδιά κάνουν το γύρο του οικισμού και τραγουδούν με δάδες στα χέρια.

Πάσχα στην Πάρο
Μεγάλη Παρασκευή

Όλη η Μεγάλη Εβδομάδα στο νησί βιώνεται με περίσσια κατάνυξη – τόσο από τους κατοίκους όσο και από τους επισκέπτες.
Το πιο σημαντικό γεγονός είναι η Μ. Παρασκευή, η οποία γιορτάζεται διαφορετικά σε κάθε γωνιά της Πάρου. Κατά την περιφορά του Επιταφίου οι νέοι αναπαριστούν σκηνές από ζωή και τα πάθη του Χριστού στο χωριό της Μάρπησσας. Ένα έθιμο που ξεκίνησε το 1927 στη Μάρπησσα από την αείμνηστη Βασιλεία Καφούρου-Ασωνίτη, δασκάλα, και συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, διδάσκοντας τους μικρούς και γεμίζοντας κατάνυξη τους μεγάλους. Οι αναπαραστάσεις που παρουσιάζονται και αποτελούν αντιγραφή βυζαντινών εικόνων είναι: η ανάσταση του Λαζάρου, η είσοδος στα Ιεροσόλυμα, η Μαγδαληνή, ο Μυστικός Δείπνος, ο Πόντιος Πιλάτος, ο Κήπος των Ελαιών, ο Γολγοθάς, η άρνηση του Πέτρου, ο απαγχονισμός του Ιούδα, η Σταύρωση, η Ταφή, η Αποκαθήλωση.
Το έθιμο αυτό πλέον αναβιώνει και στα γειτονικά χωριά Πρόδρομος, Μάρμαρα και Λεύκες. Στον Πρόδρομο, επίσης, τη Μ. Παρασκευή το μεσημέρι, μετά την εκκλησία, έχουμε το σερβίρισμα της «ρεβιθάδας». Πρόκειται για νηστήσιμο παραδοσιακό έδεσμα, που προσφέρεται στην παλιά δεξαμενή του χωριού από τον τοπικό σύλλογο.
Στην Παροικιά, πάλι, είναι εντυπωσιακό και φαντασμαγορικό όταν οι τρεις Επιτάφιοι των ενοριών της συναντιούνται καταμεσής του παραλιακού δρόμου.

Κυριακή του Πάσχα

Στην ενορία της Μάρπησσας γίνεται η λιτανεία της εικόνας της Ανάστασης με αναπαράσταση από τα μικρά παιδιά της αναστάσιμης ημέρας, ενώ το δρώμενο συνεχίζεται με τη «Γιορτή της Αγάπης» στο γήπεδο του χωριού. Το έθιμο πρωτοεμφανίσθηκε το 1974 και ξεκίνησε από μια ομάδα κατοίκων της Μάρπησσας.

Γιορτή Αγίου Γεωργίου

Πανηγύρι του Αγίου Γεωργίου στη Νάουσα, στην Αλυκή και στο μοναστήρι του Αγ. Γεωργίου τη Μάρπησσας, με πολλά καλούδια.

Πανηγύρι της Αναλήψεως

40 ημέρες μετά την Ανάσταση, στον Αγ. Φωκά, στην Παροικιά και στο Πίσω Λιβάδι οι Παριανοί, με παραδοσιακές γεύσεις από ψητό χταπόδι και άφθονο κρασί, υποδέχονται το καλοκαίρι. Παραδοσιακοί χοροί από τα μουσικοχορευτικά συγκροτήματα του νησιού συνοδεύουν το γεγονός.

Πανηγύρι του κλήδονα
(23 Ιουνίου)

Το πανηγύρι του κλήδονα συμβολίζεται με το κάψιμο των «Μάηδων» στη Νάουσα, στην Αλυκή και στον Πρόδρομο, όπου γίνονται προσπάθειες το έθιμο της γιορτής να κρατηθεί ζωντανό. Γιορτάζεται στις 23 Ιουνίου, την παραμονή του Αϊ-Γιάννη του Προδρόμου. Παλιότερα το έθιμο αυτό κυριαρχούσε σε όλη την Πάρο, αλλά στις μέρες μας περιορίστηκε να γίνεται μόνο ένα μεγάλο πανηγύρι στο χωριό Πρόδρομος.
Την παραμονή της γιορτής καθένα από τα παλικάρια του χωριού εμφάνιζε τον «Μάη» που είχε κλέψει από το μπαλκόνι της κοπέλας με την οποία ήταν ερωτευμένο και θα πηδούσε πάνω από τη φωτιά μαζί της. Το ζευγάρι που θα πηδούσε τις περισσότερες φορές θα παντρευόταν πρώτο.
Νωρίτερα οι κοπέλες του χωριού μαζεύονταν σ’ ένα σπίτι και γέμιζαν με νερό την «παλιάτσα» (στάμνα με αφτιά και πολύ φαρδύ στόμιο), στην οποία έβαζαν διάφορα αντικείμενα, όπως ένα μήλο με χαραγμένα τα αρχικά της ενδιαφερόμενης ή κάτι άλλο που ήξεραν τίνος είναι, και τη σκέπαζαν με ένα κόκκινο πανί. Σκοπός ήταν να μάθουν από την παλιάτσα ποιον θα παντρευτούν.
Ανήμερα του Αϊ-Γιάννη έδεναν τα μάτια ενός μικρού κοριτσιού με το πανί που σκέπαζε τη στάμνα και το έβαζαν να μοιράζει ένα ένα τα αντικείμενα που βρίσκονταν μέσα στην παλιάτσα στις κοπελιές, που καθόντουσαν ολόγυρα τραγουδώντας, «Ανοίξετε τον Κλήδονα στου Αϊ-Γιαννιού τη χάρη και όποιος είναι τυχερός το μήλο του να πάρει» ή «Στου Αϊ -Γιαννιού τη χάρη πόνος να μη σε πιάνει» και πολλά άλλα στιχάκια, τις περισσότερες φορές αυτοσχέδια.
Στη συνέχεια, οι κοπέλες γέμιζαν το στόμα τους με μια-δυο γουλιές από το «αμίλητο νερό», δηλαδή με το νερό που βρισκόταν στην παλιάτσα (ονομαστηκε έτσι επειδή δεν θα μπορούσαν να μιλήσουν σε κανέναν μια που το στόμα τους θα ήταν γεμάτο), και έβγαιναν στους δρόμους. Το πρώτο αντρικό όνομα που θα τύχαινε να ακούσουν να προφέρεται θα ήταν το όνομα του νέου που θα παντρεύονταν.

30 Ιουνίου

Το πανηγύρι των Αγίων Αναργύρων στην Παροικιά.

Πρώτη Κυριακή του Ιουλίου

Η γιορτή του ψαριού, στη Νάουσα, με θαλασσινούς μεζέδες και άφθονο κρασί.

6 Αυγούστου

Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος, στην Αλυκή και στη Μάρπησσα – με χορό, μεζέδες και κρασί.

15 Αυγούστου

Είναι το μεγαλύτερο πανηγύρι του νησιού η γιορτή του Δεκαπενταύγουστου, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής, που γιορτάζεται μαζί με όλη την Ελλάδα. Από τις παραμονές έρχονται καράβια του Πολεμικού Ναυτικού για να συμμετάσχουν στον λαμπρό εορτασμό. Η μεγαλοπρεπής λιτανεία της θαυματουργής εικόνας γίνεται με τη συνοδεία της μπάντας του Ναυτικού και του δήμου. Η λιτανεία πραγματοποιεί το γύρο της Παροικιάς και καταλήγει πάλι μπροστά στην εκκλησία. Παλιότερα, όλη η πλατεία μπροστά στην Εκατονταπυλιανή γέμιζε με μικροπωλητές και πάγκους με παιχνίδια, δώρα, παγωτά και άλλες λιχουδιές – ένας παράδεισος για τα παιδιά. Αν και στις μέρες μας συνεχίζει να γίνεται το παζάρι αυτό, πραγματοποιείται πλέον στον παραλιακό δρόμο και είναι πιο φτωχό από ποτέ. Οι εκδηλώσεις συνεχίζονται όλο το βράδυ με παραδοσιακούς χορούς από τα χορευτικά συγκροτήματα του νησιού και κορυφώνονται με τη ρίψη πυροτεχνημάτων από διάφορα καΐκια που βρίσκονται στ’ ανοιχτά. Ένα μαγευτικό θέαμα για μικρούς και μεγάλους.

23 Αυγούστου

Στα εννιάμερα της Παναγίας, στις 23 Αυγούστου, η Νάουσα αναβιώνει την καταστροφή της από τον γνωστό πειρατή Μπαρμπαρόσα, που την έκαψε και έκλεψε τις κοπελιές της. Την ημέρα αυτήν όλα τα καΐκια και οι βάρκες που βρίσκονται καθημερινά στο γραφικό λιμανάκι της φεύγουν και πάνε πίσω από το νησάκι της Αγίας Καλής, στο κέντρο του κόλπου της Νάουσας. Το βράδυ, μόλις τελειώσει η λειτουργία, ξεκινούν στολισμένα και προβάλλουν στο λιμάνι της Νάουσας μέσα σ’ ένα φόντο κόκκινης ατμόσφαιρας, με τους νέους ντυμένους πειρατές, συνοδευμένα από φωτοβολίδες και πυροτεχνήματα. Μόλις φτάσουν στο λιμάνι, οι «πειρατές» πηδούν στη στεριά σαν άλλοτε και αρπάζουν τις νησιωτοπούλες με τις παραδοσιακές φορεσιές που τους περιμένουν εκεί και αρχίζουν να περιφέρονται στην πλατεία και στα στενά χορεύοντας μπάλο. Με το χορό και τα όργανα κάνουν το γύρο της Νάουσας και πολλές φορές μπλέκονται με τους επισκέπτες που τους παρασέρνουν στο χορό. Ο μπάλος είναι ο κύριος χορός των νησιωτών. Είναι πειρατικός χορός και μιμείται το κυνηγητό της νησιωτοπούλας από τον πειρατή. Όταν οι νέοι κοιτάζονται στα μάτια ερωτεύονται, ενώ όταν η κοπελιά κουνά το μαντίλι της και κάνει βόλτες γύρω από το νέο σημαίνει ότι προσπαθεί να ξεφύγει από την κυριαρχία του.

27 Αυγούστου

Το πανηγύρι του Αγίου Φανουρίου στον Αμπελά, με χορό και πολύ τραγούδι.

28 & 29 Αυγούστου

Το πανηγύρι του Αγίου Ιωάννη, στη Νάουσα και στις Λεύκες. Στις Λεύκες το πανηγύρι ονομάζεται του «Καράβολα», γιατί το τοπικό έδεσμα που προσφέρεται είναι τα σαλιγκάρια.

8 Σεπτεμβρίου

Το πανηγύρι της Πέρα Παναγιάς στα Μάρμαρα.

Εσείς απλώς χαρείτε τα και ταξιδέψτε σε μιαν άλλη εποχή!