Ελισάβετ Παπαζώη

Συνέντευξη: Μάρω Βούλγαρη | Φωτογραφία: Βαγγέλης Φραγκάκης

Μία άγνωστη πτυχή
της ελληνορωσικής σχέσης


Πενήντα χρόνια πριν από την ελληνική επανάσταση, η Πάρος έγραψε μια πολύ σημαντική ιστορική σελίδα στη σχέση της με τη ρωσική υπερδύναμη. Τo 2021 γιορτάζουμε τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση αλλά και το έτος Ιστορίας Ελλάδας-Ρωσίας, όπου αναδεικνύονται οι ιστορικές συναντήσεις των δύο λαών στην πορεία του χρόνου.

Μια τέτοια ιστορική συνάντηση, στην οποία πρωταγωνιστεί η Πάρος, είναι η εγκατάσταση στο λιμάνι της Νάουσας του ρωσικού Ναύσταθμου από το 1770 έως το 1775, όπου ελλιμενίστηκαν εκατοντάδες ρωσικά πλοία και στρατοπέδευσαν 10.000 στρατιώτες, μετά την αιματηρή εξέγερση των Ελλήνων με την υποκίνηση των Ρώσων, τα γνωστά Ορλωφικά.

Η μνήμη αυτού του άγνωστου ιστορικού γεγονότος, διατηρείται ακόμα στην προφορική παράδοση των κατοίκων της Νάουσας, στα πολλά τεκμήρια της ρωσικής παρουσίας- μπάλες κανονιών, ρωσικά νομίσματα, εκκλησιαστικά σκεύη και εικόνες- και στα ερείπια των εγκαταστάσεων του ρωσικού Ναυστάθμου. Εκείνο όμως ίσως που δεν γνωρίζουν οι κάτοικοι της Πάρου, είναι πόσο η περιλάλητη στη Ρωσία, ‘Άουζα’, όπως λένε τη Νάουσα οι Ρώσοι, είναι άρρηκτα δεμένη με την πρώτη σελίδα δόξας του νεοσύστατου πολεμικού ναυτικού τους, την περίφημη νίκη στη ναυμαχία στο Τσεσμέ, εναντίον των Οθωμανών τον Ιούλιο του 1770. Φέτος, που γιορτάζουμε το έτος Ιστορίας Ελλάδας Ρωσίας, η Πάρος τιμά αυτή την άγνωστη για τους περισσότερους ιστορική περίοδο και η Πρόεδρος της Επιτροπής Έτους κα Ελισάβετ Παπαζώη μας μιλά για τη σημασία της και τις εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν στο νησί.

«Από την ελληνική ιστοριογραφία, απουσιάζει η ρωσική παρουσία στο Αιγαίο, ο Ναύσταθμος στη Νάουσα και η εγκαθίδρυση της “Ρωσικής Ηγεμονίας του Αρχιπελάγους” με διοικητικό κέντρο την Πάρο», μας λέει η κα Ελισάβετ Παπαζώη, που επί δεκαετία διετέλεσε πρόεδρος του Περιβαλλοντικού και Πολιτιστικού Πάρκου Πάρου. «Αυτό το κενό θελήσαμε να καλύψουμε ως Διοίκηση του Πάρκου με την κρίσιμη συμβολή των τοπικών λογίων Γιάννη Βασιλειόπουλου, Ολύμπιου Αλιφιέρη και Τάσου Κασαπίδη».

Εκπονήθηκε ιστορική έρευνα από ομάδα ιστορικών, με επικεφαλής την καθηγήτρια Τζελίνα Χαρλαύτη, με χορηγία του ιδρύματος Α. Γ. Λεβέντη, και ίδρυση μιας ψηφιακής πλατφόρμας για την καταχώρηση των ιστορικών τεκμηρίων ως πρώτο στάδιο δημιουργίας της Ψηφιακής Βιβλιοθήκης “Archipelagos Historia”. Την υλοποίηση της Ψηφιακής Βιβλιοθήκης έχει αναλάβει το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Ε.Ι.Ε, με επιστημονικό υπεύθυνο τον διευθυντή ερευνών κ. Γιώργο Τόλια.

Από το 2014 εξάλλου, υπάρχει στο Πάρκο η μόνιμη έκθεση “Η Πάρος μέσα από τη Ρωσική Χαρτογραφία”, αφού με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρου Νιάρχου ανακαινίσαμε τα κελιά του μοναστηριού Άγιος Ιωάννης Δέτης. Εκεί, παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά οι ρωσικοί χειρόγραφοι χάρτες του 18ου αιώνα με την επιστημονική ευθύνη της ιστορικού Ελευθερίας Ζέη.

Η οργανωτική Επιτροπή για το Έτος Ιστορίας, οργανώνει για τις αρχές Σεπτεμβρίου την παρουσίαση της Ψηφιακής Βιβλιοθήκης “Archipelagos Historia” στο Πάρκο, από τον κ. Τόλια, σε ανοιχτή συζήτηση με τους Ρώσους ιστορικούς Elena Smilianskaya και Alexey Postnikov, την Τζελίνα Χαρλαύτη και την Ελευθερία Ζέη.*

Μία σειρά άλλων εκδηλώσεων, όπως η δεκάλεπτη μικρού μήκους ταινία που θα αφηγείται τα ιστορικά γεγονότα με φόντο τα σημερινά τοπία της Πάρου, η μετάφραση και παρουσίαση στα ελληνικά του βιβλίου “Αρχιπέλαγος” της Elena Smilianskaya, και άλλες πρωτοβουλίες προγραμματίζονται με χρονικό ορίζοντα το καλοκαίρι του 2022.

*Η εκδήλωση θα μεταδίδεται ζωντανά σε τρεις γλώσσες, ελληνικά αγγλικά, ρωσικά, από τις διαδικτυακές πλατφόρμες YouTube και Facebook.