Αρχαίο εστιατόριο

Κείμενο: Μάρω Βούλγαρη

Με τους Θεούς συνδαιτυμόνες!

Με αφορμή την ανεύρεση του πρώτου “τελετουργικού εστιατορίου” στο Δεσποτικό, ο αρχαιολόγος Γιάννος Κουράγιος μας μιλά για τη γοητεία του να ενώνεις τις ψηφίδες της ιστορίας, για το όνειρο ενός υπαίθριου αρχαιολογικού μουσείου στο ακατοίκητο νησί και για τις πληροφορίες που ανασύρονται διαρκώς κάτω απ’ τα ιερά σφάγια.

Ένας επιβλητικός ναός και δίπλα του ένας χώρος εστίασης για να καταναλωθούν τα σφάγια μετά τις θυσίες, είναι δύο από τα πολλά κι εξαιρετικά αρχαιολογικά ευρήματα που βρέθηκαν στο Δεσποτικό τα τελευταία 18 χρόνια. “Ναός και τελετουργικό εστιατόριο αυλιζόμενα στον ίδιο περίβολο όπως ακριβώς κι ένα τυπικό ορθόδοξο Μοναστήρι” μας λέει ο κ. Γιάννος Κουράγιος, αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και υπεύθυνος του Αρχαιολογικού Μουσείου Πάρου. Ένα εντυπωσιακό εύρημα που μας δείχνει πολλά για τον τρόπο που θυσίαζαν αλλά και που κατανάλωναν μετά τα σφάγια, καθώς στον περιβάλλοντα χώρο βρήκαμε κόκαλα από βοοειδή, κατσίκες, χοίρους, πουλερικά, δελφίνια, οστρακοειδή αλλά και σκεύη (ιχθυοπινάκια, πολλά αγγεία πόσης, κύπελλα κλπ). H μοναδικότητα του “τελετουργικού εστιατορίου” στο Δεσποτικό έγκειται στο ότι βρέθηκε κολλητά με το ναό με ευθεία παραπομπή στο ορθόδοξο μοναστήρι όπου οι πιστοί γευματίζουν στην μοναστηριακή τράπεζα μετά τη λειτουργία σερβίροντας βραστό κρέας, όσπρια, κλπ. Μπροστά από τον ναό επίσης, έχουμε έναν πολύ μεγάλο βωμό, μια ημικυκλική κατασκευή με μαρμάρινο το μπροστινό κομμάτι όπου προφανώς ιερουργούσε ο ιερέας στραμμένος προς την Ανατολή. Εκεί, γίνονταν οι θυσίες, κι έπειτα σε αυτό που ονομάζουμε “εστιατόριο”, κατανάλωναν τα σφάγια. Είναι πλέον γνωστό ότι τα ζώα τα έψηναν και τα τρώγανε. Ουσιαστικά το πέντε τοις εκατό πήγαινε στον Θεό! Να σημειώσουμε επίσης εδώ ότι η κρεοφαγία τότε ήταν μια πολύ εξαιρετική περίσταση. Οι άνθρωποι έτρωγαν κρέας μόνο σε γιορτές και θυσίες.

ΤΟ ΓΕΥΜΑ ΗΤΑΝ ΜΙΑ ΓΙΟΡΤΗ

Μια ερώτηση που μου κάνανε στο Πανεπιστήμιο στη Γένοβα, συνεχίζει ο κ. Κουράγιος, είναι γιατί το λέμε “εστιατόριο”.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι που οδηγηθήκαμε σε αυτό το συμπέρασμα. Στην προκειμένη περίπτωση έχουμε τρία συνεχόμενα δωμάτια που έχουν πόρτες και δυτικά και ανατολικά ενώ ο ναός έχει πόρτες μόνο ανατολικά. Ο ναός επίσης είναι όλος από μάρμαρο ενώ το εστιατόριο είναι από σχιστόλιθο. Γύρω από τους τοίχους αυτών των τριών δωματίων κατά διαστήματα υπάρχουν μαρμάρινοι κυβόλιθοι όπου μάλλον έμπαιναν τα πόδια από τις κλίνες. Όπως ξέρουμε τότε οι άνθρωποι έτρωγαν ξαπλωτοί. Το γεύμα ήταν μια γιορτή. Ένα γεύμα επικοινωνίας, ευφορίας, ανταλλαγής, χαράς. Κατανάλωναν τα εδέσματα συνοδεύοντάς τα με κρασί αναμεμειγμένο με νερό και απολάμβαναν τη συνάντηση και το τελετουργικό.
Επίσης, μπροστά από το ένα δωμάτιο υπήρχε βωμός όπου γίνονταν οι θυσίες. Μέσα στα δεκαοχτώ κτίρια βέβαια που έχουμε βρει υπάρχουν και βοηθητικοί χώροι τόσο για να τοποθετηθούν τα ζώα που περίμεναν για τη θυσία, όσο και για να αποθηκευτούν τα σιτηρά, τα λάδια, τα κρασιά και γενικώς τα τρόφιμα που θα καταναλώνονταν στις τελετές. Μέχρι στιγμής στη συγκεκριμένη ανασκαφή έχουμε βρει τέσσερις βωμούς όπου μπορεί να γίνονταν θυσίες ή χοές.

ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Οραματιζόμαστε έναν ανοιχτό επισκέψιμο χώρο που με αυστηρή συντήρηση θα προφυλάσσεται από τις φυσικές καταστροφές, κι από αυτές που τυχόν μπορεί να κάνουν οι επισκέπτες, τα ζώα κλπ. Ήδη υπάρχουν πινακίδες κι έχει δημιουργηθεί από τον αρχιτέκτονά μας προσχέδιο –εγκεκριμένο από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο- με τις πορείες επισκεπτών για να μην περνούν από απαγορευμένα σημεία και φθείρουν τα ευρήματα. Μέχρι στιγμής η ανασκαφή χρηματοδοτείται από ιδιώτες (Ίδρυμα Λάτση, Ίδρυμα Λεβέντη, Ίδρυμα Κανελλόπουλου, Θανάσης και Μαρίνα Μαρτίνου). Έχουμε όμως φέτος την υπόσχεση του Δήμου Αντιπάρου ότι θα προχωρήσει σε κάποια χρηματοδότηση. Τώρα ανεβάζουμε τους σπονδύλους για να δώσουμε στον χώρο την τρίτη διάσταση. Πρόκειται για ένα εστιατόριο σαράντα μέτρων και πιστεύουμε ότι με την αναστήλωση θα εμψυχωθεί αυτό το πραγματικά σπουδαίο μνημείο, που θα αποτελέσει προορισμό για τον επισκέπτη και θα εντυπωσιάσει με τη σπανιότητα και την ομορφιά του.

Καλοκαίρι 2017